Predstavljen godišnji izvještaj pod nazivom „Rat u Evropi i borba za pravo na izvještavanje”.

foto: Pixabay / Ilustracija

Platforma za promovisanje zaštite novinarstva i sigurnosti novinara/ki, zajedno sa partnerskim organizacijama među kojima su i Evropska i Međunarodna federacija novinara (EFJ i IFJ), objavila je danas godišnji izvještaj za 2023. godinu pod nazivom „Rat u Evropi i borba za pravo na izvještavanje”.

Izvještaj, kako piše na stranici EFJ, otkriva kontinuiranu degradaciju slobode medija širom kontinenta. Platforma je tokom 2022. dokumentovala 289 upozorenja u 37 zemalja - novinari su ubijani, zatvarani, fizički napadani, pravno maltretirani i suočavani sa klevetom.

Godišnji izvještaj pokazuje, prema pisanju EFJ-a, sumnju na opredijeljenost država članica Evropske unije (EU) da poštuju obaveze o slobodi izražavanja, zaštiti novinarstva i sigurnosti novinara/ki prema statutu Vijeća Evrope i Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima.

EFJ piše da je 2022. nesumnjivo bila godina obilježena ratom u Evropi, ali i nizom novih i uspostavljenih metoda ušutkivanja nezavisnog novinarstva, uključujući nadziranje i špijunski softver, pravno uznemiravanje, hapšenja i pritvore, zarobljavanje medija, restriktivno zakonodavstvo i kontinuirane slučajeve nekažnjivosti.

„Sadržaj izvještaja ilustruje jasnu i hitnu potrebu za Vijećem Evrope, državama članicama i drugim evropskim institucijama da se brzom i koordiniranom akcijom pozabave prijetnjama s kojima se novinarstvo u Evropi suočava“, navodi EFJ.

Tokom 2022. godine Platforma je izvijestila da je najmanje 12 novinara/ki i medijskih radnika/ca ubijeno dok su obavljali svoje profesionalne dužnosti. Pored toga, povrijeđeno je 21.

EFJ piše da implikacije rata na slobodu medija idu daleko dalje od smrti i ranjavanja medijskih radnika/ca na terenu, i da su ruske dezinformacije preplavile medijski pejzaž u Ukrajini i širom Evrope, a da su ruske vlasti nametnule stroga pravila u smislu cenzure kako bi ušutkale nezavisne glasove u toj zemlji.

Partnerske organizacije Platforme navode da osuđuju prijetnje po život i sigurnost novinara/ki koje su rezultat ruske agresije i da će nastaviti dokumentovati napade na medijske radnike/ce i pokušaje ograničavanja izvještavanja o ratu, kao i razotkrivanje potencijalnih ratnih zločina kako bi se olakšala odgovornost i odgovorni priveli pravdi.

Od 31. decembra 2022. Platforma je prijavila da je u pritvoru bilo 127 novinara, od toga 52 u Turskoj, 32 u Bjelorusiji, 22 u Rusiji, 14 na teritorijama Ukrajine koje su pod ruskom okupacijom, četiri u Azerbejdžanu i po jedan u Ujedinjenom Kraljevstvu, Gruziji i Poljskoj. Ovo predstavlja povećanje od 60 posto u odnosu na 2021., dodaje EFJ.

EFJ prenosi da u izvještaju nijedno od 26 aktivnih upozorenja na Platformi u vezi nekažnjivosti za slučajeve ubistava novinara/ki nije prešlo u status „napredak“ ili „riješeno“.

„Korištenje pravnog postupka za zastrašivanje i ušutkivanje izvještavanja ostaje omiljeno sredstvo za određene političare, poslovne tajkune i druge moćne ličnosti, s najmanje dvadesetak kleveta i drugih vrsta pravnih postupaka dokumentovanih na Platformi“, piše EFJ.

Izvještaj je pokazao i da je u nekoliko država, uključujući Armeniju, Gruziju, Tursku i Ujedinjeno Kraljevstvo, usvojeno ili predloženo novo restriktivno zakonodavstvo, čime se novinare ušutkuje i onemogućava da neometano rade svoj posao.

Uz očit nedostatak poboljšanja situacije u vezi sa slobodom medija u Evropi, kako navodi EFJ, godišnji izvještaj također naglašava da su države članice dostavile odgovore za samo 48 upozorenja. Od toga, 13 ih se riješilo do kraja godine.

U saopštenju, partnerske organizacije Platforme pišu i da su zaprepašteni niskom stopom odgovora te ponavljaju potrebu da države članice ispoštuju svoje obaveze prema Statutu Vijeća Evrope i Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima.

Platformu za promociju zaštite novinarstva i sigurnosti novinara uspostavilo je Vijeće Evrope 2015. godine, u saradnji sa istaknutim međunarodnim nevladinim organizacijama aktivnim u oblasti slobode izražavanja i udruženjima novinara, kako bi pružilo informacije koje mogu služiti kao osnova za dijalog sa državama članicama o mogućim zaštitnim ili korektivnim akcijama.

Izvještaj je predstavljen danas u Briselu, a dostupan je na ovom linku.

Izvor: EFJ