Makedonski studenti, izrevoltirani posljednjim izmjenama Zakona o visokom obrazovanju, 11. februara simbolično su okupirali nekoliko fakulteta skopskog Univerziteta „Sv. Kiril i Metodij“. Studentski plenum dobio je podršku i univerzitetskih profesora, a osim u Skoplju, tzv. autonomne zone proglašene su i na univerzitetu u Bitoli. 

 

Blokadu univerziteta sa druge strane prati i medijska blokada provladinih medija. Ako bismo tome dodali izvještavanje drugih medija, nezavisnih i onih naklonjenih opoziciji, dobili bismo dvije paralelne stvarnosti koje, u makedonskom slučaju, besprijekorno koegzistiraju. Pa tako, kada bi neko gledao vijesti na Telmi, Alsat-M ili 24 Vesti, na jednoj strani, i na drugoj, vijesti nacionalne Makedonske televizije (MTV) i drugih televizijskih kuća kao što su Sitel, Alfa ili Kanal 5, shvatio bi da postoje dvije Makedonije. U jednoj, znalo bi se da studenti više od deset dana okupiraju većinu fakulteta Univerziteta „Sv. Kiril i Metodij“ u Skoplju, da su par dana kasnije okupirali i neke fakultete Univerziteta „Svetog Klimenta Ohridskog“ u Bitoli, a saznali bi i za najavu okupacije fakulteta na Univerzitetu „Goce Delčev“ u Štipu. Znali bi i da studenti traže ukidanje državnog ispita i donošenje novog zakona za visoko obrazovanje. U drugoj pak realnosti, protesti i okupacija fakulteta predstavljeni su kao napad na sistem, vođen malom šakom instruisanih i politički motivisanih studenta, koji sprečavaju normalno odvijanje nastavnog procesa, a ostalima uskraćuju pravo da pohađaju nastavu.

 

 

Studentsko nezadovoljstvo traje oko tri mjeseca. Protesti su pokrenuti nakon prijedloga Ministarstva obrazovanja da se uvede državni ispit po završetka druge i četvrte godine studija. Objašnjenje vlasti bilo je da će se s time poboljšati kvalitet obrazovanja, te zaustaviti razne negativne pojave kao korupcija, kupovina ocjena ili diploma. Studenti, ali i određen broj  profesora, protumačili su to kao još jedan pokušaj kontrole Univerziteta i dalje urušavanje njihove autonomije. Oni su tvrdili da nisu protiv reforme u obrazovanju i donošenje novih zakona, ali da se takvim mjerama ne može liječiti bolesno obrazovanje. Ipak, bez ikakve debate sa profesorima ili studenatima, makedonsko Sobranje u 3 sata ujutro usvojio je sporni zakon. Nakon toga, premijer Nikola Gruevski sastao se sa predstavnicima studentskog plenuma, što je pak rezultiralo da parlament odgodi primjenu zakona za par godina. U znak protesta, studenti su odlučili da okupiraju fakultete. Traže da budu dio novog tijela, skupa sa profesorima i predstavnicima iz institucija, koje će sastaviti novi prijedlog zakona za visoko obrazovanje koji bi trebao da riješi probleme u visokom obrazivanju i da garantira autonomiju univerziteta. I ovo je kratki hronološki prikaz dešavanja koji su dovele do okupiranja fakulteta.

 

    

 

 

No, izvještavanje većeg dijela makedonskih medija o studentskom pokretu priča je za sebe. Mediji pod kontrolom vlade koristili su dva pristupa: studentski protesti su uglavnom diskreditovani kao nelegimitni i antidržavni, a u trenutku kada su studenti okupirali univerzitet, odlučili su se za taktiku ignorisanja. 

 

Pa tako, mediji bliski vlasti koristili su rječnik koji je imao za cilj da minimizira studentske proteste i njihov efekat. Najprije su stavljali pod znak pitanja njihovu neovisnost tvrdeći da su direktno instruisani i pod rukovodstvom glavne opozicijske partije. Neki portali, kako bi tu tvrdnju potkrijepili, objavili su fotografije učesnika protesta, za koje su tvrdile da su dio ili imaju bliske veze sa opozicionom partijom ili njima bliskim NVO-a. Ovi učesnici protesta bili su ili zumirani ili zaokruženi crvenom bojom. 

 

 

 

Ovu informaciju preuzele su najgledanije TV stanice. Naredni korak bio je umanjivanje brojnosti studenata tvrdeći da ih ima dvostruko ili trostruko manje. U televizijskim prilozima uglavnom su prikazivani snimci sa samog početka ili kraja protesta, kada je najmanje okupljenih, a snimani su iz uglova u kojima se ne vidi dobro koliko ima okupljenih. Eksperti koji su gostovali na nacionalnoj televiziji MTV tvrdili su da iza protesta stoje strani plaćenici ili sorosoidi, što je pogrdna riječ, često zastupljena u javnom diskursu provladinih medija, kojom se opisuju nevladini aktivisti koje se na bilo koji način protive vladajućoj strukturi.

 

 

 

Disproporcijonalno izvještavanje bilo je očigledno. U centralnim dnevnicima na najgledanijim TV stanicama, gostovali su aktualni ministri koji su i po 10 minuta obrazlagali svoju tezu da protesti su politički motivirani, te da se ne zalažu za studentska prava i autonomiju univerziteta. Nasuprot njima, stavove studenata bili su minimalno zastupljeni. 

 

Još na samom početku studentskih protesta mogla se vidjeti dijametralno različita slika u izvještavanju, kaže Goce Trpkovski, novinar dnevnih novina Nova Makedonija. Mediji pod kontrolu Vlade, bez razlike da li se radi o televiziji, novinama ili internet portalima, objavljivali su iste analize u kojoj se navodi da demonstranti nisu legitimni predstavnici svih studenata. „Oko podne na internet portalu Kurir osvanula je analiza koje je kasnije identično prenesena u večernjim vijestima najvećih nacionalnih stanica. Kako se navodi u toj analizi, u Makedoniju ima 60 hiljada studenata, šta znači da zahtjevi tri hiljade studenata, koji čine samo 5 odsto ukupnog broja studenata, ne mogu se shvatiti kao zahtjev svih studenata i tako nemaju legitimitet.“ Trpevski je također uočio da, kako je Vlada popuštala pred zahtjevima studenata, mediji su također ublažavali svoju retoriku. „Ali ipak slaba zastupljenost je ostala. Prilozi o blokadi su emitirani u sredini ili na samom kraju vijesti. Tako, na nacionalnoj televiziji čak je i vijest da je broj koza u Makedoniji narastao bila prije studentskih protesta."

 

 

Nevladina organizacija Infocentar pratila je izvještavanje javnog servisa tokom decembra prošle godine kad su se održala tri velika studentska protesta u Skoplju. U njihovoj analizi se navodu da su „protesti i zahtjevi studenata bili na marginima vijesti, odnosno nikada nisu bile najavljene kao vijest dana, a prilozi o protestima objavljivani su poslije 12. minute od početka vijesti."

 

 

Za razliku od prvobitne strategije minimiziranja i relativiziranja, provladini mediji primijenili su drugi pristupu poslije okupiranja fakulteta. Taj novi pristup podrazumijevao je da se što manje, a u nekim slučajima i nikako ne izvještava o studentskoj blokadi fakulteta. Bloger Jane Đorđioski, mjerio je vrijeme trajanje TV priloga o prvom dana okupacije fakulteta na tri provladine televizije. Tako MTV u dnevniku u 17 sat emitiran je prilog od 55 sekunde, tek u 25-toj minuti dnevnika. Blokada univerziteta na web portalu MTV opisana je u tri paragrafa odnosno 84 riječi. 

 

 

 

Televizija Sitel u vijestima od 16 časova imali su prilog od minut i po i to u 16.27. Na TV Alfa u vijestima koje počinju u 17.30 bio je prilog od minutu i dvadeset sekundi koji je bio emitiran u 17.55. Jedino je na televizijama Telma, 24 Vesti i Alsat M, prva vijest bila okupacija fakulteta. 

 

Predsjednica Nezavisnog sindikata novinara i medijskih radnika, Tamara Čausidis, ističe da je „žalosna činjenica da javni servis, dakle servis koji po definiciji zastupa i brani ustavnu odredbu da „javnost ima pravo da zna“ ignoriše činjenicu da na bukvalno 20 metara od zgrade Makedonske radio televizije događa se istorija. Ovo nije prvi put, ali nekako je najružniji, jer se radi o autentičnom otporu i odbrani autonomije univerziteta.“

 

Uprkos ignorisanju većeg dijela nacionalnih TV stanica, studenti su ipak dobili podršku da istraju u svojim zahtjevima od muzičara kao što su Manu Chao, a u srijedu, 18. februar, bosanskohercegovački bend Dubioza Kolektiv, zajedno sa makedonskim bendovima Bernays Propaganda i Kanton 6, održali su koncert u kampusu Univerziteta u Skoplje. Makedonski redatelj Milčo Mančevski, između ostalih, poslao je fotografiju u znak podrške.  

 

 

 

Suočeni sa blokadom najvećih TV stanica studenti su se odlučili da na unikatan način uđu u za njih zabranjeni prostor. „Uletjeli“ su nenajavljeno u emisiju Janka Ilkovskog, voditelja na televiziji Sitel 3. Jedan od studenata preko SMS poruka ubjedio je voditelja da nije dio grupe studenata koje okupiraju fakultete, već suprotno, on se protivi protestima i blokadi univerziteta, voditelj je prihvatio javljanje u emisiju. No, samo desetak sekundi nakon uspostavljanje skype poziva, u kadru je prikazana soba puna studenata koje su uglas ponavljali: Autonomija, autonomija!

 

Kad bi netko htio da se informira, prije nego što uzme daljinski i uključi TV, trebala bi se odigrati ona legendarna scena iz filma Matrix. Ona gdje Morfeus (Laurence Fishburne) nudi Neu (Keanu Reeves) izbor između crvene pilule, koja će mu otvoriti oči za bolnu realnost i istinu, ili plave pilule, koja donosi blaženo neznanje i iluziju.