Izvještavanje o nelegalnim aktivnostima firmi i kompanija od novinara i otkrivanje njihovih složenih vlasničkih šema od novinara stalno zahtijeva nove alate za dobijanje, analizu i tumačenje podataka.

Međunarodni centar za novinare (ICFJ) i Rumunski centar za istraživačko novinarstvo (CRJI) objavili su priručnik za korištenje baza podataka i softverskih alata u izvještavanju o ovim temama, pod naslovom ''Follow the Money: A Digital Guide for Tracking Corruption'', a MediacentarOnline ga u prevodu objavljuje u nastavcima.

Pročitajte 1., 2., 3., 4., i 5. dio priručnika

Online alati za istraživanje preduzeća

Pristup podacima o preduzećima se razlikuje od zemlje do zemlje, čak i među regijama unutar iste zemlje. U nekim slučajevima podaci o ppreduzećima su besplatni, dok u mnogim drugim mogu biti veoma skupi ili nedostupni. U daljnjem tekstu je dat pregled baza podataka i objašnjenje kako pristupiti podacima, online i off-line.

Ovaj priručnik ukazuje na nekoliko metoda koje koriste novinari na Balkanu i drugdje za kretanje kroz baze podataka i za dobijanje informacija u netransparentnim okolnostima. Novinarima se savjetuje da stupe u vezu sa svojim kolegama u zemljama odakle im trebaju podaci o preduzećima jer online baze podataka nisu uvijek ažurne i tačne.

Cjelovit spisak istraživačkih novinara i centara za istraživačko novinarstvo se može dobiti na adresi http://www.globalinvestigativejournalism.org. Novinari u istočnoj Evropi trenutno objedinjuju svoje baze podataka sa evidencijom o preduzećima da bi omogućili pristup korisnim arhivisanim podacima za cijelu regiju. Baza podataka sadrži informacije o preduzećima koja su aktivna u regiji, mnogim zemljama svijeta, kao i preduzećima u off-shore ''utočištima''.

BAZE PODATAKA

Evropski poslovni registar

EBR (http://www.ebr.org) je baza podataka koja objedinjuje podatke koji su sadržani u trgovačkim registrima u Austriji, Belgiji, Danskoj, Estoniji, Finskoj, Francuskoj, Njemačkoj, Grčkoj, Irskoj, Italiji, ostrvu Jersey, Latviji, Nizozemskoj, Norveškoj, Srbiji, Španiji, Švedskoj, Ukrajini i Velikoj Britaniji. Moguća su pretraživanja po imenu. Cijene se razlikuju od zemlje do zemlje.

LEXIS-NEXIS

Zahtijeva pretplatu i plaćanje. Plaćanje paušalnog iznosa je možda najefikasniji način pretplate. Lexis-Nexis (http://www.lexisnexis/uk/business) je zbirka baza podataka koja nudi pristup arhivama medijskog sadržaja, registrima preduzeća u mnogim zemljama, sudskim predmetima, podacima o finansijskim tržištima, omogućava pretragu osoba, kao i mnogih drugih baza podataka. Koristan alat unutar Lexis-Nexisa je pristup Dun's & Bradstreet bazi podataka preduzeća, koja pokriva cijeli svijet. Tu su uglavnom navedena preduzeća koja se bave uvozom i izvozom.

SAVJETI ZA KORIŠTENJE LEXIS-NEXIS-A

Nisu svi podaci o preduzećima grupisani pod oznakom COMPANIES (preduzeća)!
Naprimjer, u ovom odjeljku nećete naći podatke o preduzećima popisanim u Nizozemskoj. Morate da uradite sljedeće:
1.    Na glavnoj stranici, pritisnite «Sources» (Izvori)
2.    Pritisnite «Company and Financial» (Preduzeća i finansijski izvori)
3.    Pritisnite «Company Profiles & Directories» (Profili i popisi preduzeća)
4.    Pritisnite «By country & Region» (Prema zemlji i regiji)
5.    Pritisnite «Europe» (Evropa)
6.    Pritisnite tipku «Add» (Dodaj) pored Dutch Company Information (Podaci o nizozemskim preduzećima) i pored Dutch Company Information, Managers and Directors (Podaci o nizozemskim preduzećima, upravnici i direktori)
7.    Dajte izvoru naziv kao što je DUTCH (nizozemski)
8.    Sada ste spremni da krenete. Vaš izvor je spašen pod Power Search.

Na isti način, odlaženjem na SOURCES možete dobiti pristup drugim bazama podataka, kao što su zapisnici sa sudskih rasprava i baze podataka koje nisu navedene na glavnim stranicama Lexis-Nexisa.

Kada tražite preduzeća sa sjedištem u Velikoj Britaniji, imajte na umu da opšte pretraživanje pod «All UK companies» (Sva preduzeća u Velikoj Britaniji) neće ponuditi podatke o dioničarima. Da biste ih dobili, morate otići na ICC Directory of Shareholders (Popis dioničara).

Dialog

Dialog (http://www.dialog.com) predstavlja direktnu konkurenciju Lexis-Nexisu i nudi pristup stotinama objedinjenih baza podataka i mogućnosti višestrukog pretraživanja.

Nacionalni registri preduzeća

Australian Securities & Investments Commission
(Australijska komisija za vrijednosne papire i investicije)

•    Nudi podatke o preduzećima u Australiji (http://www.asic.gov.au)

Azarbejdžan

Azarbejdžan, kao i druge bivše sovjetske države, mjesto je gdje je jako teško doći do podataka o preduzećima i gdje istraživački novinari imaju teškoća da dođu do informacija o vlasništvu nad preduzećima. Podaci o dioničarima i upravnim odborima nisu organizovani u baze podataka sa javnim pristupom.

Državna tijela stalno odbijaju da otkriju podatke o dioničarima i upravnim odborima preduzeća koja rade u Azarbejdžanu.

Vladina preduzeća, Ministarstvo za poreze i Državna komisija za vrijednosne papire strogo ograničavaju podatke o firmama i njihovim dioničarima. Uposlenici Pres službe Ministarstva za poreze kažu da imena dioničara preduzeća predstavljaju poslovnu tajnu i ne mogu se otkrivati. Podaci o vlasnicima se smatraju povjerljivim.

Institucija koja posjeduje podatke o dioničarima preduzeća je Državni odbor za vrijednosne papire koji je odgovoran predsjedniku Republike Azarbejdžan.

Podaci o dioničarima se prikupljaju u Nacionalnom depozitorskom centru (NDC) pri Odboru. NDC ima sporazum sa dioničkim društvima da ne otkriva imena dioničara.

«Nacionalni depozitorski centar ima ulogu banke i prema tome podaci o imenima ulagača su isto kao i bankarska tajna. Shodno tome, ne možemo otkrivati ove podatke. Ali, dionička društva objavljuju podatke o svojim aktivnostima u mjesečnom listu Mulkiyyat, koji izdaje Ministarstvo za ekonomski razvoj. Možete dobiti podatke o dioničkim društvima iz tih izvještaja,» kazao je uposlenik NDC-a azerbejdžanskom novinaru.

Belgija

Belgijska Web stranica (http://www.mineco.fgov.be) sadrži osnovne podatke o preduzećima. Slična Web stranica (http://www.ejustice.just.fgov.be/tsv/tsvf.htm) nudi prikaze dokumenata preduzeća na holandskom i francuskom jeziku.

http://www.trendstop.be/ nudi osnovne finansijske podatke o 100.000 najvećih preduzeća u Belgiji. Ovi podaci su dostupni i na holandskom, francuskom i engleskom jeziku.

Bosna i Hercegovina

Evidencija o preduzećima se u Bosni i Hercegovini može dobiti uz puno posjeta institucijama, iako vlasti trenutno prave online baze podataka koje pružaju djelimičan pristup podacima o preduzećima. Zakon o pristupu informacijama Bosne i Hercegovine ima značajnu ulogu u dobijanju podataka.

Dokumentacija o registraciji preduzeća se može naći na sudovima u bh. kantonima. Novinari treba da znaju gdje je preduzeće osnovano i gdje radi da bi odredili sud i pronašli spise. Ovi dokumenti daju osnovne informacije o imenima vlasnika i suvlasnika preduzeća, odlukama o formalnoj registraciji, kao i istorijatu promjena koje su se dešavale u preduzeću.

Kopije dokumenata se mogu dobiti tek nakon što sudija-šef odjela odobri zahtjev. Za sve kopije treba platiti taksene marke, čija cijena se kreće od 0,50 KM do 2 KM po kopiranoj stranici.

Vrijedi istaći da se u sklopu pravosudne reforme uspostavlja elektronska baza podataka. Međutim, tek je nekoliko sudova formiralo elektronsku bazu podataka kojoj se može pristupiti preko Interneta ili Web stranice. Informacije na Web stranicama ne pružaju potpuni uvid u istoriju predmeta, tako da su novinari primorani da na odjelima na ovim sudovima lično pregledaju i uzimaju dokumente koji im trebaju.

Online spremišta dokumenata (uglavnom na bosanskom jeziku):

•    Osnovni sud Sarajevo (http://www.oss.ba)

•    Osnovni sud Banja Luka (http://www.osnovnisudbl.org)

•    Osnovni/Općinski sud Mostar (Tel: 00 387 36 551 367)

•    Osnovni/Općinski sud Zenica (http://www.opsudze.ba)

•    Osnovni sud Tuzla (http://www.osudtuzla.com.ba)

Brazil

•    Brazilska berza dionica (http://www.bovespa.com.br/indexi.asp)

•    Brazilski sudovi online (http://www.stf.jus.br)

Britanska Kolumbija

•    http://www.fin.gov.bc.ca/registries/corppg/

Britanska Djevičanska Ostrva

Smještena na Karibima, Britanska Djevičanska Ostva su teritorija pod britanskom upravom i popularna zemlja za formiranje off-shore firmi. Britanska Djevičanska Ostrva imaju Registar poslovanja preduzeća, gdje novinari mogu dobiti uvjerenja o registraciji, statut preduzeća i imena direktora. Svaki dokument košta pet američkih dolara, a pretraživanja su moguća jedino po imenu preduzeća. Novinari sa Balkana su angažovali advokate na Ostrvima da im obezbijede podatke o preduzećima. Ugovor sa advokatskom firmom košta oko 300 dolara godišnje. Međutim, u većini slučajeva stvarni vlasnik preduzeća na Britanskim Djevičanskim Ostrvima se u evidenciji neće vidjeti. Zvanična Web stranica Komisije za finansijske usluge Britanskih Djevičanskih Ostrva (http://www.bvifsc.vg) nudi formular u PDF-u koji se može koristiti za dobijanje podataka o preduzećima. U posebnom odjeljku na ovoj stranici su navedena preduzeća za koje je ova država izdala upozorenje zbog neprofesionalnog ponašanja i drugih razloga.

Bugarska

Većina podataka o preduzećima u Bugarskoj se može dobiti online. Postoji nekoliko baza podataka koje nude informacije o dioničarima, poslovodnim odborima i finansijske podatke. Pretraživanja po imenu su moguća i veoma korisna. Neke baze podataka daju informacije o svim promjenama u preduzeću od trenutka njegovog osnivanja. Dodatni podaci se mogu naći na engleskom jeziku na sljedećim Web stranicama:

•    http://www.apis.bg/en/products/apis-register.html

•    http://www.ciela.net/products.aspx?land=en&prodID=11
•    http://www.is-bg.net

Kipar

Od priključenja Evropskoj Uniji 2004. godine, ovo mediteransko ostrvo reklamira svoje napore u borbi protiv pranja novca i poboljšanju transparentnosti. Kipar je decenijama bio odabrana zemlja za bivše komunističke tajne službe u istočnoj Evropi i za korumpirane oligarhe, političare i ljude koji su se bavili organizovanim kriminalom nakon pada komunizma. Velike dijelove istočnoevropskih ekonomija i dalje kontrolišu netransparentne firme sa Kipra. Podaci o firmama se mogu dobiti putem Web stranice Odjela za popis preduzeća (http://www.mcit.gov.cy/mcit/mcit.nsf/dmlregistar_en/dmlregistar_en?OpenD...)

Odjel se nalazi u centru Nikozije i za izdavanje dokumenata ima kratko radno vrijeme – od 12:00 do 13:00. Ali, u Evropskoj Uniji kiparske firme još uvijek koriste imenovane dioničare da sakriju stvarno vlasništvo nad privrednim preduzećima. Imena preduzeća se mogu potražiti online i bolje je uzeti njihove evidencijske brojeve radi traženja podataka o preduzeću od Odjela.

Zvanični dokumenti mogu sadržavati greške koje novinarima dodatno komplikuju rad. Naprimjer, ja sam tražio podatke o nekoliko preduzeća sa sjedištem na Kipru koja su uključena u poslove u Bugarskoj i Rumuniji. Nakon dva mjeseca, dobio sam spise. Ali, adrese date u dokumentaciji o dioničarima u Bugarskoj uopšte nisu postojale. To pokazuje da Kipar ima slabu ili nikakvu kontrolu nad podacima koje daju osobe koje žele da osnuju preduzeća na ostrvu.

Dokumenti su veoma skupi i kompletna dokumentacija o preduzeću može koštati više od 200 Eura.

Češka

Stranica http://portal.justice.cz/uvod/JusticeEN.aspx nudi pretraživanje po imenu preduzeća, imenu osobe u preduzeću ili imenu partnera-pravnih lica u preduzeću. Pretraživanja i dokumenti su besplatni.

Danska

• Ova Web stranica (http://www.biq.dk) je isključivo na danskom jeziku i naplaćuje naknadu, ali može se dobiti besplatno jednosedmično članstvo bez ikakvih obaveza. Možete pretraživati sva danska preduzeća, sve pojedince koji su s njima povezani, a podatke možete dobiti brzo.

Naprimjer: Osoba XX je ranije bila član sljedećih odbora preduzeća. Možete takođe tražiti preduzeća ili pojedince koji su registrovani na istoj adresi i tako dalje. Da biste se registrovali, idite na ovu stranicu: http://www.biq.dk/user/register/

Nakon unošenja svog emaila, lozinke, imena (fornavn) i prezimena (efternavn), pritisnite «Bestil prøveabonnement» (Naruči probnu pretplatu).

Ubrzo ćete primiti email – i to je to. Korisno je i ne morate otkazati pretplatu, jer ističe nakon sedmicu dana.

• Danska agencija za privredu i preduzeća (http://www.publi-com.dk/) ima ograničenu otvorenu bazu podataka gdje možete naći osnovne informacije, kao što su naziv (i druga imena pod kojima je preduzeće poznato), adresu, registracijski broj preduzeća i datum posljednjeg objavljenog obračuna. Za pristup cijeloj bazi podataka, morate agenciji platiti naknadu da biste dobili podatke o obračunima, članovima odbora i matičnim firmama.

Estonija

• eRik (http://www.rik.ee). Osnovni podaci su besplatni.

Finska

Za Finsku, možete pregledati preduzeća na zvaničnoj stranici trgovačkog registra:
http://www.ytj.fi/english/default.asp?path=605

Stranica za pretraživanje:
http://www.ytj.fi/english/Yrit_sel2.asp?kielikoodi=3&path=605

Ne zaboravite da odaberete «company form» (oblik preduzeća). Za Nokiu to treba biti «public limited company» (javno preduzeće sa ograničenom odgovornošću). Ova baza podataka vam ne daje finansijske podatke. Da biste ih dobili, treba da se okrenete komercijalnim provajderima – Suomen Asiakastieto, koji ima servis na engleskom jeziku (moguće je online plaćanje Visa karticom): http://www.asiakastieto.fi/en/index.shtml, ili TietoEnator's ePortti, koji je isključivo na finskom jeziku: http://eportti.tietopalvelut.com/

Francuska

U Francuskoj, podatke o preduzećima nudi http://www.euridile.fr. Puni dosije preduzeća može koštati do 40 Eura.

Gruzija

Podaci o preduzećima u ovoj kavkaskoj republici se mogu naći na Web stranici Ministarstva finansija Gruzije (http://www.revenue.mof.ge). Podaci su na gruzijskom jeziku i skromni su, jer ova baza jedino nudi podatke o datumu registracije preduzeća i o njegovim osnivačima. Gruzijski novinari se žale na činjenicu da se u mnogim slučajevima koriste fiktivna lica da bi se sakrilo pravo vlasništvo nad preduzećima. Drugo mjesto gdje se mogu dobiti podaci o preduzećima je baza podataka Dun & Bradstreet (http://www.dnb.com). Pristup ovoj bazi podataka i različitim vrstama pretraživanja je moguć uz plaćanje paušalne pretplate na http://lexisnexis.com

Njemačka

• http://www.handelsregister.de

Guernsey

• http://www.guernseyregistry.com

Guernsey je malo ostrvo smješteno 30 milja zapadno od normandijske obale Francuske i 75 milja južno od Weymoutha u Engleskoj u Zalivu Sv. Malo. Mogućnosti koje nudi za registrovanje off-shore preduzeća su ponukale mnoga lica iz istočne Evrope koja se bave organizovanim kriminalom da koriste preduzeća sa sjedištem na ovom ostrvu.

• http://www.gfst.org.gg/cases.cfm

Ostrvo je formiralo Sud za finansijske usluge. Na Web stranici Suda se nalazi nekoliko zanimljivih predmeta koji ukazuju na povezanost sa sunmjivim biznismenima u istočnoj Evropi.

Mađarska

• Engleski jezik: http://www.adatbazis.com/default.asp?lang=en

• Njemački jezik: http://www.adatbazis.com/default.asp?lang=de

Indija

• http://www.mca.gov.in/DCAPortalWeb/dca/MyMCALogin.do?method=setDefaultPr...

Irska

• http://www.cro.ie je baza podataka koja se plaća, ali je prilično fleksibilna jer omogućava online plaćenje kreditnom karticom. Ured za registraciju preduzeća vodi registar preduzeća, poslovnih imena i osoba pod zabranom, a svi ovi podaci se mogu pretraživati preko Web stranice.

Ostrvo Man

Ostrvo Man je još jedno popularno mjesto za osnivanje off-shore preduzeća. Nalazi se u Irskom moru. Podaci o preduzećima se mogu dobiti online na: http://www.fsc.gov.im/pvi_fr.html. Pretraživanja su moguća po nazivu ili osnivačkom broju preduzeća.

Spisak direktora pod zabranom je veoma koristan kada se istražuju preduzeća koja imaju veze sa Ostrvom Man: http://www.gov.im/fsc/enforcement/disqualified_directors.xml. Novinari na Balkanu koriste ovu bazu podataka da uđu u trag preduzećima koja su povezana sa organizovanim kriminalom.

Italija

• http://www.registroimprese.it/ Osnovni podaci o preduzećima su besplatni. Ovoj bazi podataka se takođe može pristupiti putem Evropskog poslovnog registra.

Latvija

• http://www.lursoft.Iv Pristup je moguć putem Evropskog poslovnog registra.

Lihtenštajn

Lihtenštajn nudi veoma skromne podatke o preduzećima i nikada ne daje imena dioničara. Podaci o preduzećima se mogu naći online na: http://www.oera.li/hrweb/eng/firmensuche.htm. Moguća su jedino pretraživanja po nazivu i registracijskom broju. Registar preduzeća ima ured u Vaduzu, gdje, nakon popunjavanja formulara, možete dobiti podatke o direktorima i različita uvjerenja o osnivanju. U pojedinim slučajevima vam službenici mogu reći da dokumenti nisu dostupni. Cijena za podatke o preduzeću iznosi oko 30 Eura.

Luksemburg

Luxembourg Registre de Commerce et des Seocietes je servis koji se plaća i nudi online pristup na: http://www.rcsl.lu.

Još jedan dragocjen izvor podataka o preduzećima čije sjedište je u Luksemburgu je Web stranica http://www.etat.lu u kombinaciji sa Googleovim «trick search».

http://www.etat.lu je zvanični Web portal Vlade Luksemburga. Sadrži zbirku službenih glasila (Memorial-Journal Officiel du Grand-Duche de Luxembourg). U ovim glasilima se objavljuju promjene u privrednim subjektima. Ukoliko je poznat naziv preduzeća, ovdje se mogu prikupiti korisni podaci: http://www.legilux.public.lu/entr/search/index.php

Iz nekog razloga, ovaj Web portal ne omogućava pretraživanje po osobi ili nazivu, tako da je potrebno napraviti pretraživanje na Googleu da bi se dobile ove informacije. Evo kako bi izgledalo uobičajeno pretraživanje na Googleu: site:http://www.etat.lu filetype:pdf ''Marcelo Arguello''. Ovakvo pretraživanje bi ponudilo PDF fajlove koji sadrži ime Marcelo Arguello i vodilo bi do preduzeća koje se zove «European Sports Management» i godinama se bavi transferom fudbalera među zemljama.

Još bolji način pretraživanja arhiva u Luksemburgu je da se sve datoteke pohrane na http://www.legilux.public.lu/entr/archives/index.php. U ovoj off-line mapi se može napraviti popis korištenjem dtSearch ili Google Desktop, tako da omogućava sve vrste pretraživanja.

Makedonija (Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija)

Podaci o makedonskim preduzećima su pohranjeni u Centralnom registru (http://www.crm.com.mk. Ovaj online servis daje jedino podatke o preduzećima formiranim 2008. godine i jedino na makedonskom jeziku. Za preduzeća osnovana ranije novinari moraju otići u arhiv. Dobijanje traženih informacija može potrajati do 30 dana. Domaći novinari se žale na činjenicu da se preduzeća obavještavaju svaki put kada se o njima traže podaci. Lakše je ući u trag preduzećima koja su registrovana na berzi dionica u Skoplju: http://www.mse.org.mk/Default.aspx.

Malta

http://www.mfsa.com.mt/MFSAWebServices/

Nizozemska

Nizozemski trgovački registar je dostupan online na: http://www.kvk.nl/handelsregister/zoekenframeset.asp?url=https://server....

Većina podataka je dostupna jedino uz naknadu.

Novi Zeland

http://www.companies.govt.nz/cms/how-do-i/search-the-register

Jedan od najboljih izvora informacija o preduzećima. Pretraživanja po nazivu, direktorima i dioničarima su veoma efikasna. Baza podataka se lako koristi. Uglavnom je besplatna i isključivo na engleskom jeziku.

Norveška

http://www.brreg.no/english/

Podaci o preduzećima su dostupni preko portala Evropskog poslovnog registra.

Rumunija

Evidencija o preduzećima je dostupna online na: http://www.onrc.ro/indexe.php. Moguće je više vrsta pretraživanja, uključujući pretraživanje po imenu i adresi preduzeća, registracijskom broju, imenu dioničara ili upravitelju. Pristup ovoj bazi podataka zahtijeva pretplatu. Istorijat preduzeća, uključujući sve promjene, može se dobiti jedino u sjedištu registra u Bukureštu. Evidencija o preduzećima je ranije sadržavala lične podatke o dioničarima. Izmjenama zakona kojima se reguliše zaštita ličnih podataka, podaci takve vrste su izbrisani iz javne evidencije.

Druge korisne Web stranice:

•    Privredni registar – http://www.recom.ro
•    Sudovi – http://portal.just.ro
•    Hipoteke – http://www.mj.romarhiva.ro/webarchive/index.htm
•    Finansijski podaci – http://www.mfinante.ro
•    Berza dionica – http://www.bvb.ro

Rusija

Postoji nekoliko zvaničnih izvora, isključivo na ruskom jeziku, koji nude podatke o ruskim preduzećima. Jedan od njih, http://www.egrul.ru (potrebna je pretplata, 470 RUR po zahtjevu), nudi podatke o osnivačima preduzeća i finansijske izvještaje. Takođe možete saznati koja preduzeća je osnovala određena osoba, ali jedino ako znate matični broj te osobe.

http://www.skrin.ru (potrebna je pretplata, otprilike 126 480 RUR godišnje – najbolja složena varijanta pretplate), sadrži finansijske izvještaje, aktivnosti preduzeća, vijesti o preduzećima. Takođe sadrži podatke o osnivačima preduzeća i direktorima.

Spisak ovlaštenih informativnih agencija koje nude izvještaje o velikim preduzećima se može naći na: http://www.openinfo.ffms.ru/ (Ruska federalna služba za finansijska tržišta). Spisak obuhvata:

•    http://www.disclosure.ru (informativna agencija AK&M)
•    http://e-disclosure.azipi.ru (AZIPI-Inform)
•    www.e-disclosure.ru (Interfax)
•    http://disclosure.prime-tass.ru (TASS)

Još jedna korisna Web stranica je http://www.lin.ru. Novinari mogu dobiti izvještaje o velikim preduzećima bez plaćanja i bez pretplate, ali nije dovoljno ažurirana. Kao i u drugim istočnoevropskim državama, u Rusiji su se pojavile alternativne nezvanične Web stranice. http://www.radarix.com je Web stranica koja je objedinila nekoliko baza podataka iz različitih regija u Rusiji, uključujući bazu podataka carinske službe Rusije.

Singapur

•    http://www.acra.gov.sg/

Srbija

Podaci o preduzećima koji su registrovani na srbijanskoj berzi dionica se mogu dobiti od Centralnog registra depo i kliring hartija od vrednosti http://www.crhov.co.yu i Beogradske berze http://www.belex.co.yu. Evidenciju o privrednim društvima i privatnim preduzećima vodi Agencija za privredne registre Srbije http://www.apr.gov.rs

Registar vodi i prodaje podatke o direktorima, članovima preduzeća, osnivačima, upravnim odborima, kao i godišnje finansijske izvještaje. Narodna banka Srbije http://www.nbs.yu takođe vodi evidenciju o vlasništvu i statusu srbijanskih preduzeća.

Slovačka

•    http://www.orsr.sk/default.asp?lan=en

Razne vrste pretraga. Besplatno.

Južna Afrika

U Južnoj Africi, podaci o preduzećima se mogu zvanično dobiti putem Registra preduzeća pri Odjelu za trgovinu i industriju. Njihova Web stranica je: http://www.cipro.gov.za

Privatno, evidencija se može elektronski pregledati (mada nije uvijek ažurirana) putem http://www.legalcity.net/ .

Drugi prijedlog iz Južne Afrike bi bio domaći ogranak Lexis-Nexisa http://www.DeedSearch.co.za, koji nudi pristup lokalnim zemljišnim knjigama i hipotekama, registru dioničkih društava, evidenciji krivičnih djela, podacima o registraciji vozila, bazi podataka vozačkih dozvola, podacima o kreditnim preporukama, matičnim knjigama rođenih i umrlih, obrazovnim kvalifikacijama, evidenciji o zaposlenju i nizu drugih javnih baza podataka.

Ukrajina

Podaci o ukrajinskim preduzećima se mogu naći kroz Evropski poslovni registar i Lexis-Nexis.

Podaci o preduzećima se vode u glavnom gradu Kijevu, na nekoliko popisa, uključujući bazu podataka http://www.smida.gov.ua koja nudi informacije o dioničkim društvima i  firmama. Podaci mogu sadržavati godišnje izvještaje, najveće dioničare, imenovane dioničare u odborima i zajmove. Nisu moguće pretrage po imenu.

http://bank.gov.ua/Bank_supervision/Shareholders.pdf je baza podataka dioničara ukrajinskih banaka i naveden je svako ko posjeduje više od 10 posto udjela u banci, uključujući imena u slučaju fizičkih lica. http://cna.com.ua/ru/databases/search je baza podataka o bankrotima, likvidacijama, prekršajima i drugim vrstama informacija o preduzećima. Obuhvata zvanične podatke objavljene u vladinim listovima. Potrebno je platiti mjesečnu naknadu od 45 Eura.

Sjedinjene Američke Države

SAD ima obilje baza podataka koje se mogu koristiti da se uđe u trag preduzećima. Koristan Web portal koji vodi ka ovim bazama podataka je http://www.nass.org. Na portalu se trebate registrovati, besplatno, da biste zatim imali pristup registru firmi u 50 država, kao i u Distriktu Kolumbija. Put do popisa preduzeća ove Web stranice je: http://nass.org/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=32&Ite.... Odavde novinari mogu pristupiti, naprimjer, bazi podataka s preduzećima sa sjedištem u državi Delaware na https://sos-res.state.de.us/tin/GINameSearch.jsp

Još jedan interesantan izvor je http://www.glin.gov/search.action .
To je Globalna mreža pravnih informacija (Global Legal Information Network – GLIN), javna baza podataka koja sadrži zakone, propise, sudske odluke i druge pravne izvore koje pružaju vladine agencije i međunarodne organizacije. Ja sam uspio da preko GLIN-a pronađem podatke o preduzećima sa sjedištem u Paragvaju. Podaci su bili objavljeni u «Gaceta Ofcial de la Republica del Paraguay» i bili su navedeni u GLIN-u.

http://www.guidestar.org je veoma korisna stranica kada istražujete neprofitne organizacije. Zahtijeva registraciju, ali je besplatna. Veoma je korisna za novinare širom svijeta koji vrše istrage o fondacijama, nevladinim organizacijama i dobrotvornim društvima koji su registrovani u SAD-u, ali su aktivni u drugim zemljama. Web stranica omogućava pristup njihovim godišnjim podnescima Poreznoj službi (formular 990). Ja sam je koristio za nalaženje podataka o agencijama za usvajanje sa sjedištem u SAD-u koje su se bavile usvajanjem djece iz istočne Evrope.

Baza podataka (http://www.usdoj.gov/criminal/fara/links/search.html) iz Zakona o registraciji stranih zastupnika (Foreign Agents Registration Act – FARA) sadrži podatke o preduzećima koja se bave lobiranjem, kao i njihovim ugovorima sa stranim subjektima (državama, političkim strankama, itd.). Veoma je korisna da se vidi kako vlade u svijetu koriste javni novac za lobiranje i pokretanje kampanja o odnosima s javnošću.

Sva preduzeća, strana i domaća, obavezna su da elektronski podnesu izjave o registraciji, periodične izvještaje i druge formulare putem EDGAR-a (http://www.sec.gov/edgar.shtml). Ovim informacija može pristupiti svako i besplatno ih preuzeti.

Ujedinjeno Kraljevstvo

•    http://www.companieshouse.co.uk/

Dokumenti mogu koštati do četiri britanske funte i sadržavati podatke o dioničarima, direktorima, te finansijske podatke. Uz pomoć ove baze podataka se mogu pratiti promjene u preduzećima, kao i podaci o bankovnim zajmovima i drugim finansijskim transakcijama preduzeća.

Veoma koristan odjeljak Web stranice Companies House (http://www.companieshouse.gov.uk/ddir/) je besplatan, pretraživ popis direktora pod zabranom. Ovdje je moguće neprecizno pretraživanje, tzv. ''pecanje'' jer popis omogućava pretrage po jednom slovu. Naprimjer, ako u polje za pretraživanje unesete slovo «A», dobićete sve direktore pod zabranom čije ime počinje na «A».

ONLINE ALATI ZA ISTRAŽIVAČKE NOVINARE

Veliki izbor online alata je dostupan novinaru koji u istraživanju želi da prelazi granice svoje zemlje sjedeći pred računarom. Sljedeći popis sadrži neke od ovih alata i kratak opis kako se mogu koristiti.

E-Grupe i popisi za istraživačke novinare

•    http://www.globalinvestigativejournalism.org
•    lists.globalinvestigativejournalism.org/mailman/listinfo/global-I
•    http://www.ire.org
•    http://www.ire.org/join

•    http://www.reportingproject.net
•    http://www.icij.org
•    http://www.netnovinar.org/netnovinar/compiled/p643.htm

Softver za analizu društvenih mreža

•    http://www.i2.co.uk
•    Pajek: http://vlado.fmf.uni-lj.si/pub/networks/pajek
•    UCInet http://www.analytictech.com/downloaduc6.htm

Softver za pravljenje popisa i skidanje podataka sa Weba

Organizovanje velikih količina podataka i skidanje podataka sa Weba koji se kasnije mogu koristiti off-line može biti veoma značajno u istraživačkom radu.

http://www.dtSearch.com-is je koristan alat koji omogućava pravljenje popisa datoteka, a može se koristiti i kao program za skidanje podataka sa Web stranica.

Alternative:

•    Google desktop, http://desktop.google.com/, dobar i besplatan alat za pravljenje popisa.

•    http://openkapow.com/ je alat za pohranjivanje podataka sa Weba koji se može koristiti za kreiranje robota koji će automatski povremeno skidati podatke sa Web stranica koje pratite.

Novinari takođe mogu biti u toku ako se registruju za automatsko ptimanje Google alert-a o temama koje ih interesuju (informacija o novim stranicama koje je Google 'pronašao' na ključne riječi koje zadate): http://www.google.com/alerts

Provjera IP-a i Web adresa

Sljedeće Web stranice se mogu koristiti za otkrivanje vlasnika Web stranica i ulaženje u trag IP-ovima:

•    http://allwhois.com/
•    http://www.ripe.net/whois
•    http://remote.12dt.com/rns/
•    http://www.domainwhitepages.com/
•    http://www.network-tools.com
•    http://www.webyield.net/domainquiery.html
•    http://betterwhois.com/
•    http://www.uwhois.com/
•    http://centralops.net

Zakon o registraciji stranih zastupnika

Ovo je baza podataka lobista pri vladi SAD-a. Sve zemlje svijeta iz različitih razloga angažuju lobiste u Vašingtonu, DC. Ova baza podataka sadrži ugovore između zemalja i lobističkih firmi. Veoma korisno da se vidi kako vlade i političari troše javni novac. http://www.usdoj.gov/criminal/fara

Praćenje e-mailova

•    Readnotify: http://www.readnotify.com vam govori kada je e-mail koji ste poslali pročitan, ponovo otvoren, proslijeđen i kome je proslijeđen.

•    Čitanje e-mail zaglavlja: http://www.stopspam.org/

Podaci CIA-e sa kojih je skinuta oznaka tajnosti

CIA je napravila ovu stranicu (http://www.foia.cia.gov) da bi javnosti omogućila pregled pristupa svojim podacima, uključujući elektronski pristup ranije objavljenim dokumentima.

Online prevod

Ove Web stranice mogu biti korisne kada treba da pročitamo dokumente na stranim jezicima.
•    http://babelfish.yahoo.com/translate_txt
•    http://www.freetranslation.com/

Sljedeće stranica je korisna za prevode sa arapskog jezika:

•    http://tarjim.sakhr.com/sakhr/elogin.asp

Terorizam, finansijske prevare, traženi kriminalci

•    http://www.treas.gov/offices/enforcement/ofac
•    http://www.ustreas.gov/offices/enforcement/ofac/sdn/

Pretraživači

•    http://www.live.com
•    http://www.gigablast.com
•    http://www.ixquick.com
•    http://www.ask.com
•    http://www.alltheweb.com
•    http://www.a9.com
•    http://wwwfirstgov/index.shtml

Internet kao arhiv

http://www.archive.org je veoma važan alat za nalaženje Web stranica koje više nisu online ili ranijih verzija Web stranice.

WIKI

Wikiji postaju sve važniji izvori za novinare s obzirom da novinari sve više postaju prvi «zviždači» u svijetu. Vrijedni dokumenti se objavljuju na Web stranicama kao što je: http://www.wikileaks.org

Softver za kodiranje

PGP (Pretty Good Privacy) kodira datoteke i dokumente na vašem hard disku, a može se koristiti i za komuniciranje e-mailom. http://www.scramdisk.clara.net/ kodira vaše hard drajvove.

Druge baze podataka i korisne Web stranice

http://wnc.dialog.com je baza podataka koja sadrži zbirke tekstova iz medija koje ne pokriva Lexis-Nexis i koji su prevedeni na engleski jezik.  Tu se mogu pretraživati tekstovi iz cijelog svijeta, uglavnom o obavještajnim temama, preduzećima i kriminalu. Zahtijeva pretplatu.

Služba za informacije emitovane u stranim medijima (Foreign Broadcast Information Service – FBIS) Centralne obavještajne agencije može poslužiti kao primjer nacionalnog obavještajnog rada u svom najboljem izdanju, jer informiše vodeće političare i cijelu naciju kroz svakodnevno prikupljanje, prevod i objavljivanje na hiljade stranih medijskih izvještaja.

(Dio proizvoda FBIS-a je dostupan javnosti uz pretplatu na World News Connection.)

Neprofitne organizacije/Fondacije

http://www.guidestar.org nudi podatke o nevladinim organizacijama osnovanim u SAD-u. Nudi kompletne finansijske podatke. Zahtijeva besplatnu registraciju.

http://www.defenselink.mil je pretraživa baza podataka koja sadrži ugovore Pentagona. Sadrži podatke o firmama koje imaju ugovore sa Pentagonom širom svijeta. Mogu se pretraživati firme koje rade van SAD-a.

Ljudska prava

•    Human Rights Watch (http://www.hrw.org) je najveća organizacija koja se bavi ljudskim pravima. Istražuje kršenja ljudskih prava širom svijeta.
•    http://www.amnesty.org
•    http://www.oneworld.net

Sloboda informisanja

Web stranica http://www.freedominfo.org sadrži spisak zakona o slobodi pristupa informacijama širom svijeta.

Agencije za provođenja zakona

Evo nekoliko glavnih agencija za provođenje zakona i međuvladinih tijela koji istražuju globalni finansijski kriminal.

•    Portal Evropske organizacije za provođenje zakona (http://www.europol.europa.eu) objavljuje godišnje izvještaje o kriminalu u Evropi.

•    http://www.fas.org/irp/world/ je portal koji daje podatke o obavještajnim i sigurnosnim agencijama u svijetu. Neke od njih, kao što je naprimjer kanadska, nude korisne procjene o trendovima u kriminalu i globalnom pranju novca.

•    Egmont grupa (Egmont Group) (http://www.egmontgroup.org) je svjetski skup odjela za finansijski obavještajni rad koji prate i određuju trendove u pranju novca.

•    Finansijska akciona radna grupa (Financial Action Task Force), http://www.fatf-gafi.org, je međuvladino tijelo čiji cilj je razvoj i unapređenje domaće i međunarodne politike borbe protiv pranja novca i finansiranja terorista.

•    http://www.interpol.com nudi pristup bazi podataka bjegunaca i pokriva prekogranični kriminal.

•    Međunarodna informativna mreža o pranju novca Ujedinjenih nacija (United Nations International Money Laundering Information Network) (http://www.imolin.org/imolin/index.html)

•    Francuska jedinica za borbu protiv finansijskog kriminala (http://www.tracfin.minefi.gouv.fr)

•    Britanska agencija za naplatu sredstava (British Assets Recovery Agency) http://www.assetsrecovery.gov.uk/ nudi podatke o imovini oduzetoj kao rezultat krivičnih postupaka. Sada je spojena sa Agencijom za ozbiljan organizovani kriminal (Serious Organized Crime Agency-SOCA), ali je stara stranica još uvijek korisna.

•    Agencija za ozbiljan organizovani kriminal Ujedinjenog Kraljevstva-SOCA (http://soca.gov.uk/) nije transparentna, ali na Web stranici se nalaze brojevi telefona za kontakt.

•    Federalni istražni biro (Federal Bureau of Investigation) je dobar izvor o kriminalu u svijetu i Sjedinjenim Državama. Sadrži bazu podataka o bjeguncima.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
MediacentarOnline se zahvaljuje Međunarodnom centru za novinare (ICFJ) i autoru Paulu Raduu što su nam dozvolili da priručnik ''Follow the Money: A Digital Guide for Tracking Corruption'' prevedemo i objavimo u nastavcima na www.media.ba.