Organizacije su uputile poziv EU da zaustavi nelegalnu upotrebu špijunskog softvera nad novinarima

foto: Pixabay / Ilustracija

Evropska mreža za digitalna prava (EDRi) pozvala je 19. decembra EU da poduzme mjere protiv nezakonite upotrebe špijunskog softvera nad novinarima, aktivistima i članovima civilnog društva u Srbiji, koju provode policija i Bezbjedonosno-informativna agencija (BIA).

Poziv je potpisalo više od 50 organizacija, među kojima se nalaze organizacije iz Srbije, Hrvatske, Slovenije, Njemačke, Turske, Austrije i Nizozemske.

U saopštenju se podsjeća da je Amnesty International 16. decembra objavio izvještaj u kome se razotrkiva da su vlasti u Srbiji koristile špijunske softvere i forenzičke alate kompanije Cellebrite za hakovanje novinara i aktivista.

Među slučajevima hakovanja telefona tokom policijskih privođenja u Srbiji je i slučaj Slaviše Milanova, novinara portala FAR. U februaru 2024. godine, policija ga je privela pod izgovorom alko-testiranja, a tokom zadržavanja ispitivan je o svom radu. Iako isključen i bez šifre za otključavanje, njegov telefon je kompromitovan. Forenzička analiza Amnesty Internationala otkrila je da je za otključavanje korišten uređaj Cellebrite UFED.

Ovaj skandal se odvija paralelno s pogoršanjem ljudskih prava u Srbiji, gdje novinari, aktivisti i civilno društvo sve češće trpe hapšenja, zastrašivanje i represiju, upozorava pismo 54 organizacije.

EDRi je pozvao EU institucije da traže od Srbije hitnu obustavu nelegalne upotrebe špijunskog softvera poput NoviSpy, koji krši osnovna prava, te zaštitu novinara, aktivista i demonstranta od hapšenja i zastrašivanja. Apelovali su na EU da zahtijeva od Specijalnog tužilaštva za visokotehnološki kriminal istragu o zloupotrebi špijunskog softvera, ali i da srpske vlasti osiguraju pravne lijekove za žrtve, te da se angažuju i nezavisne institucije poput Ombudsmana i Povjerenika za informacije.

“Svaki neovlašteni pristup zaštićenim uređajima i podacima je kriminalizovan. Iako pojedini zakoni omogućavaju primjenu posebnih dokaznih radnji i posebnih mjera nadzora i obrade podataka u izuzetnim slučajevima, špijunski softveri svojom intruzivnom i neselektivnom prirodom prevazilaze granice zakonskih principa neophodnosti, srazmjernosti, zaštite podataka o ličnosti i zaštite privatnosti i samim tim su nezakoniti”, piše u pismu EDRi-ja upućenog EU institucijama.

Media Freedom Rapid Response (MFRR) i SafeJournalists mreža također su izrazili ozbiljnu zabrinutost zbog tajnog nadzora. 

Pozvali su srpske vlasti da provedu temeljnu, nepristrasnu i nezavisnu istragu o upotrebi špijunskog softvera protiv novinara, što je, kako su naglasili, Krivičnim zakonikom Srbije zabranjeno kao krivično djelo. Konzorcij MFRR je pozvao vladu i da ojača zaštitu slobode izražavanja, privatnosti i izvora novinara, koja su zagarantovana međunarodnim standardima o ljudskim pravima.

“Ne smije se stvoriti nijedan ‘digitalni zatvor’ i dozvoliti mu da slobodno radi kao alat za represiju i ušutkavanje novinara i predstavnika civilnog društva za njihov rad koji je od javnog interesa”, naglasili su iz MFRR-a.

Izvor: EDRi, NUNS, EFJ, SafeJournalists

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.