Mobilni forenzički proizvodi izraelske kompanije Cellebrite korišteni su za ekstrakciju podataka sa mobilnih uređaja novinara i aktivista u Srbiji. 

foto: Pixabay / Ilustracija

Međunarodna nevladina organizacija Amnesty International objavila je danas izvještaj u kojem dokumentuje da su policija i obavještajne službe u Srbiji koristile moderan špijunski softver za mobilne uređaje zajedno sa mobilnim forenzičkim alatima kako bi nezakonito targetirali novinare, ekološke aktiviste i druge pojedince. 

U izvještaju „Digitalni zatvor: Nadzor i represija civilnog društva u Srbiji“, Amnesty pokazuje kako su se mobilni forenzički proizvodi izraelske kompanije Cellebrite koristili za ekstrakciju podataka sa mobilnih uređaja novinara i aktivista. Srpska policija i Bezbjednosno-informaciona agencija (BIA) su koristile prilagođeni špijunski sistem NoviSpy za Android uređaje kako bi tajno zarazile uređaje tokom zadržavanja ili razgovora u policiji.

„Naša istraga pokazuje kako su srpske vlasti koristile tehnologiju nadzora i taktike digitalne represije kao alate za širu kontrolu i represiju usmjerenu protiv civilnog društva“, izjavila je Dinushika Dissanayake, zamjenica regionalnog direktora Amnesty Internationala za Evropu.

Cellebrite, kompanija koja je osnovana i ima sjedište u Izraelu, kao i kancelarije širom svijeta, razvija Cellebrite UFED paket proizvode za agencije za provođenje zakona i državne institucije. Ovi alati omogućavaju ekstrakciju podataka iz širokog spektra mobilnih uređaja, uključujući najnovije Android i iPhone modele, čak i bez pristupa šifri za otključavanje, piše Amnesty International.

“Iako je manje tehnički napredan od visoko invazivnih komercijalnih špijunskih softvera kao što je Pegazus, NoviSpy – ranije nepoznat špijunski softver za Android uređaje – i dalje srpskim vlastima pruža opsežne mogućnosti nadzora, nakon što se instalira na targetirani uređaj”, navedeno je iz Amnestyja.

NoviSpy omogućava, navode iz Amnestyja, prikupljanje osjetljivih ličnih podataka sa ciljanog telefona, kao i daljinsko aktiviranje mikrofona ili kamere telefona, dok se forenzički alati kompanije Cellebrite koriste kako za otključavanje telefona prije instaliranja špijunskog softvera, tako i za ekstrakciju podataka sa uređaja.

U najmanje dva slučaja, navode iz Amnestyja, softver Cellebrite UFED exploit korišten je da zaobiđe bezbjednosne mehanizme Android uređaja, omogućavajući vlastima da tajno instaliraju špijunski softver NoviSpy tokom policijskih ispitivanja. Srpske vlasti su također koristile Cellebrite da iskoriste „zero-day“ exploit, grešku u softveru koja nije poznata programerima samog softvera, na Android uređajima kako bi dobile privilegovani pristup telefonu ekološkog aktiviste. 

Amnesty podsjeća da je policija u Srbiji u februaru 2024. godine uhapsila i privela nezavisnog istraživačkog novinara Slavišu Milanova pod izgovorom alko testiranja, a novinar je ispitivan o njegovom novinarskom radu, te je nakon hapšenja primijetio da je njegov telefon kompromitovan.

Zatražio je od Sigurnosne laboratorije Amnesty Internationala da provede forenzičku analizu telefona, koja je pokazala da je proizvod Cellebrite UFED korišten da tajno otključa njegov telefon tokom njegovog zadržavanja, a dodatni forenzički dokazi pokazali su da su srpske vlasti potom koristile NoviSpy da zaraze telefon novinara.

Drugi slučaj se odnosi na ekološkog aktivistu Nikolu Ristića, na čijem telefonu su pronađeni slični forenzički dokazi o korištenju Cellebrite proizvoda.

Iz Amnestyja su poručili da vlasti u Srbiji moraju hitno da prestanu sa korištenjem visoko invazivnog špijunskog softvera, da obezbijede efikasnu reparaciju žrtvama nezakonitog ciljanog nadzora i odgovorno procesuiraju one koji su kršili prava.

Cellebrite i druge kompanije u oblasti digitalne forenzike, takođe su, kako se dodaje, u obavezi da provedu adekvatnu dubinsku analizu kako bi se osigurali da se njihovi proizvodi ne koriste na način koji doprinosi kršenju ljudskih prava.

Kompletan izvještaj dostupan je na ovom linku.

Izvor: Amnesty International

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.