Deset organizacija u Srbiji podnijelo krivičnu prijavu zbog špijuniranja novinara i aktivista

MCOnline Redakcija

26/12/2024

špijuniranje

Srbija

Prijava je podnesena protiv N.N. ovlaštenih lica iz BIA-e i policije u Srbiji

foto: Pixabay / Ilustracija

Predstavnici deset organizacija civilnog društva iz Srbije podnijeli su Tužilaštvu za visokotehnološki kriminal krivičnu prijavu protiv N.N. ovlaštenih lica iz Bezbjednosno-informativne agencije (BIA) i policije u Srbiji.

Prijava obuhvata krivična djela neovlaštenog prikupljanja ličnih podataka, pravljenja i unošenja računarskih virusa, te neovlaštenog pristupa zaštićenim računarima, računarskim mrežama i elektronskoj obradi podataka. Ova inicijativa saopštena je iz SHARE Fondacije, jedne od organizacija koje su sudjelovale u podnošenju prijave.

Krivična prijava uslijedila je nakon objave izvještaja međunarodne nevladine organizacije Amnesty International sredinom decembra. U izvještaju se navodi da su policija i obavještajne službe u Srbiji nezakonito koristile moderan špijunski softver za mobilne uređaje i mobilne forenzičke alate kako bi targetirali novinare, ekološke aktiviste i druge pojedince.

Informacija o pokretanju krivične prijave predstavljena je na konferenciji za medije održanoj u utorak u Beogradu. Dušan Pokuševski iz Beogradskog centra za ljudska prava, koja je također među organizacijama koje su podnijele prijavu, predstavio je preduzete korake i zahtjeve za pokretanje postupaka pred nadležnim domaćim i međunarodnim institucijama.

U krivičnoj prijavi navodi se osnova sumnje da su N.N. ovlaštena lica iz BIA-e i policije u Srbiji tokom 2023. i 2024. godine kreirali i unijeli računalni virus u tuđe računare ili mreže, čime su prouzrokovali štetu. Također se sumnja da su kršili mjere zaštite, neovlašteno se uključili u računar ili računarsku mrežu i neovlašteno pristupili elektronskoj obradi podataka.

Također su podneseni i zahtjevi za pokretanje postupaka Povjereniku za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti i Zaštitniku građana, kao i pismo Komesaru za ljudska prava Vijeća Evrope. Uz to, informacija je dostavljena i tijelu za Specijalne procedure pri Vijeću za ljudska prava Ujedinjenih nacija.

U izvještaju „Digitalni zatvor: Nadzor i represija civilnog društva u Srbiji“, Amnesty je pokazao kako su se mobilni forenzički proizvodi izraelske kompanije Cellebrite koristili za ekstrakciju podataka sa mobilnih uređaja novinara i aktivista.

“Ovaj nezakoniti nadzor predstavlja ozbiljan napad na ljudska prava, slobodu izražavanja i privatnost građana, sa posebnim naglaskom na ugrožavanje rada novinara i aktivista”, saopšteno je iz SHARE Fondacije.

Organizacije su istakle da upotreba špijunskih softvera u Republici Srbiji ne samo da nije legalna, već je njihova upotreba propisana kao krivično djelo.

Napomenuto je i da je MUP-u alat za digitalnu forenziku doniralo Ministarstvo spoljnih poslova Norveške, uz posredstvo Kancelarije Ujedinjenih nacija za projektne usluge (UNOPS). Iz norveške ambasade navedeno je da su optužbe iznesene u izvještaju “alarmantne i, ako se pokažu tačne, neprihvatljive” i najavljen je sastanak sa srpskim vlastima i UNOPS-om krajem mjeseca. Ministarstvo unutrašnjih poslova ocijenilo je navode izvještaja i pripadnika civilnog društva kao “netačne”, dok je BIA izdala saopštenje da radi isključivo u skladu sa zakonima Srbije i odbila da komentariše navode iz izvještaja, piše u saopštenju.

Zbog nezakonite upotrebe špijunskog softvera nad novinarima, aktivistima i članovima civilnog društva u Srbiji koju provode policija i BIA reagovali su i iz Evropske mreža za digitalna prava (EDRi). Ova mreža je je prošle sedmice uputila poziv EU institucijama da od Srbije traže hitnu obustavu nelegalne upotrebe špijunskog softvera te zaštitu novinara, aktivista i demonstranta od hapšenja i zastrašivanja.

Izvor: SHARE Fondacija

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.