Mediji najčešće izvještavaju o uspjesima nadarenih učenika sa međunarodnih takmičenja, dok o pripremama i problemima sa kojima se susreću rijetko ko govori.

Kada se vrate sa međunarodnih takmičenja i olimpijada sa osvojenim medaljama, o bh. matematičarima i fizičarima ćete čitati u medijima. Stotine je takvih članaka moguće pronaći u digitalnom arhivu Infobiro, a većina ih osim uspjeha i nagrada, ne pokazuje mnogo još. Od 1996. do 2010. godine, novine su pisale o zlatnim, srebrenim i bronzanim medaljama, međunarodnim dostignućima i sjaju s kojim su mladi matematičari i fizičari predstavljali BiH u svijetu, ali većinom ne i o uslovima u kojima su se pripremali, o perspektivama, znanju i nauci kojom su se bavili. Mnogi od tada uspješnih matematičara i fizičara danas su profesori i asistenti na fakultetima elektrotehnike, mašinstva ili prirodnih nauka i prisjetili su se vremena kada se o njima pisalo u novinama. Kažu da se o njihovom radu izvještavalo površno i to obično samo onda kada se sa međunarodnih takmičenja vrate sa nagradama.

Kao jedan od prvih takvih primjera možemo vidjeti u tekstu Nezavisne novinske agencije ONASA koja je 1997. pisala o učenicima koji su predstavljali BiH na 38. međunarodnoj matematičkoj olimpijadi održanoj u Argentini te godine. Tada je bronzanu medalju osvojio olimpijac Bakir Lačević. Danas vanredni profesor na Elektrotehničkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu kaže kako su tada najveći interes pokazale novine koje su o tome pisale vjerovatno zbog želje za promocijom pozitivnih vrijednosti, dok je “ton izvještavanja znao biti i neproporcionalno afirmativan u odnosu na nivo samog dostignuća”.

Mediji su sličan interes pokazali i naredne godine kada se sa Međunarodne olimpijade iz fizike, održane na Islandu, olimpijac Adnan Mašić vratio sa pohvalom koja je ujedno bila i njegovo prvo priznanje sa tog takmičenja za BiH. 

“Sjećam se da su Večernje novine prve objavile tekst kada smo došli s Islanda“, kaže Mašić, profesor na Mašinskom fakultetu u Sarajevu, i dodaje kako u to vrijeme informacije nisu bile dostupne kao danas, a praksa je bila da se po povratku ekipe sa takmičenja, “pošalje saopštenje press agencijama i onda ko od novina izrazi neki interes, napiše se neki članak”. 

Nakon što je završio srednju školu, Mašić je narednih deset godina radio sa takmičarima i bio dio voditeljskog tima bh. olimpijaca, o čemu je 2005. pisalo Oslobođenje. 

Lačević i Mašić kažu da su im odlasci na olimpijska takmičenja posebna jer se radilo o postratnom periodu kada rezultati nisu bili toliko važni, koliko je bilo važno da se u to vrijeme otputuje negdje. Kažu da su tada bili i veći finansijski problemi, ali da se do novca nekako dolazilo uz “kucanje na vrata“ brojnih ministarstava i vlada. Lačević se prisjeća kako 1996. godine nije otputovao na takmičenje u Indiju, jer je bio peti na listi tadašnjih olimpijskih kandidata, a prikupljena sredstva su bila dovoljna za četiri iz tima koji je inače brojao šest članova.

Medalja Vladimira Vladičića 

Nevidljive pripreme učenika

Za postignuti uspjeh, bivši olimpijci su najviše zahvalni profesorima i asistenima koji su ih pripremali za takmičenja. Većina priprema se održavala na Prirodno-matematičkom fakultetu u Sarajevu i Elektrotehničkom fakultetu u Istočnom Sarajevu.

Bivši olimpijci kažu da se medijskim izvještavanjem o dobitnicima olimpijskih medalja daje na značaju znanju, učenju i mukotrpnom radu učenika što je veoma važno za motivaciju svih učenika. Smatraju da medijski prostor koji im se nudi nije dovoljan i da bi mediji trebali više izvještavati o radu i pripremama učenika prije takmičenja.  

Vladimir Vladičić se sa Međunarodne matematičke olimpijade 2001. godine iz Washingtona vratio sa bronzanom medaljom. Sada je vanredni profesor na Filozofskom fakultetu u Istočnom Sarajevu i kaže da mediji u to vrijeme nisu bili zainteresovani za pripreme, te da je interes došao sa rezultatima sa takmičenja koje su “mediji dobro ispratili”. 

Vladičić vjeruje da bi se profesionalnim medijskim izvještavanjem nauka mogla više popularizirati i da bi moglo doći do pozitivnih promjena, ali da na trenutnoj medijskoj sceni ne vidi interes za takvo nešto.

“Mediji prečesto tragaju za senzacijom i od mnogih tema koje čak nemaju uslove za senzaciju, oni naprave senzaciju”, kaže on i dodaje da se takmičarska dostignuća učenika ponekad čak i zloupotrijebe i iskoriste kako bi se izreklamirala određena institucija ili škola.

Vedran Karahodžić je tri puta bio na Međunarodnoj matematičkoj olimpijadi, osvojivši jednu pohvalu i dvije bronzane medalje. O njegovim priznanjima su u periodu od 2004. do 2008. pisali Dani i Oslobođenje. Kao viši asistent na Elektrotehničkom fakultetu u Sarajevu prisjetio se interesa medija o pripremama koje su se tih godina održavale na jednoj od bh. planina. 

“Jedini medij u kojem su se pojavljivale vijesti prije takmičenja je Oslobođenje”, kaže Karahodžić, ističući da su se novinari te novine javljali i tražili fotografije i izvještaje o dešavanjima sa priprema. 

Veći interes medija o samim pripremama nije postojao ni godinama kasnije. Ponovo je o uspjesima bh. olimpijaca sa Međunarodne olimpijade iz Njemačke, pisalo Oslobođenje 2009. godine. Tada je jedna od dobitnica olimpijskog priznanja bila Jelena Radović, osvojivši bronzanu medalju, sa kojom se sa istog takmičenja vratila i godinu ranije iz Španije, a o čemu su pisale Nezavisne novine. Radović je danas viša asistentica na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu.

“Vjerovatno matematička otkrića često ne djeluju toliko zanimljivo za udarne vijesti tako da i ne vidim toliko izvještavanja o matematičkim naukama”, kaže Radović i dodaje da bi mediji trebali više izvještavati o svakodnevnom radu naučnika, ali i da više pažnje treba posvetiti radu naučnih udruženja u BiH.

Jelena Radović

Na promociji i pomoći u radu sa takmičarima iz matematike najviše je angažovano Udruženje matematičara Kantona Sarajevo, kažu bivši olimpijci i dodaju da bi bilo korisno i ujedinjenje rada svih postojećih udruženja u BiH.

Potrebna veća odgovornost javnih servisa

Iako smatraju da mediji generalno ne daju dovoljno prostora nauci i naučnim dostignućima, bivši olimpijci, predstavnici Udruženja matematičara KS i Društva fizičara u Federaciji BiH, kažu da više pažnje očekuju od javnih servisa nego od privatnih medija.

“Mediji koji se finansiraju novcem poreskih obveznika ili putem pretplate, morali bi se više posvetiti ovakvim temama jer je na takvim medijima najveća odgovornost na promocije nauke i znanja u bh. društvu”, kaže predsjednik Društva fizičara u Federaciji BiH, Benjamin Fetić, i dodaje da su interesovanje za rad fizičara u posljednje vrijeme pokazali Televizija Sarajevo, N1, Oslobođenje i Novinska agencija Patria.

Admir Beširević, asistent na Prirodno-matematičkom fakultetu u Sarajevu, bivši olimpijac i član Udruženja matematičara KS kaže kako se takmičarima koji gostuju u emisijama najčešće postavljaju ista pitanja i da bi se profesionalnijim izvještavanjem kod učenika mogao steći utisak da rade “nešto veliko i da se to cijeni”. 

“Možda bi neki kanal ili portal koji izvještava isključivo o tome dosta pomogao”, kaže Beširević. Više medijskog izvještavanja o radu nadarenih učenika, kaže on, pomoglo bi u lakšem prepoznavanju talenta učenika za matematiku, fiziku ili neku drugu nauku. 

Bivši olimpijci kažu da bi profesionalani rad medija i veći broj emisija o nauci također mogao pomoći i u rješavanju sistemskih problema koja bi tačno precizirala ko je zadužen za rad sa nadarenim učenicima, a ne da oni budu prepušteni “dobroj volji” profesora i naučnih udruženja. 

Od 1996. do 2010. godine je na međunarodnim takmičenjima iz matematike i fizike 30 učenika je osvojilo 53 priznanja. Na osnovu dostupnih informacija iz udruženja, i analize napravljene za ovaj tekst, evidentno je da ih oko dvije trećine danas živi i radi van Bosne i Hercegovine.

___