Ovisno od toga koje medije pratite, moguće je vidjeti i Azerbejdžan i Armeniju kao negativca u novonastalom sukobu u kavkaskoj regiji.

foto: pixabay/ilustracija

Ponovno pokretanje oružanog sukoba u Nagorno-Karabakhu, regiji oko koje se već decenijama spore Azerbejdžan i Armenija, važno je geopolitičko pitanje za koje je zainteresovano i nekoliko drugih aktera međunarodnih odnosa, poput Turske ili Rusije, a ovisno o tome koji mediji o tim sukobima izvještavaju, kreiraju se i izrazito različite slike trenutnih dešavanja.

Različite narative o pozadini sukoba i interpretacije nedavnih događaja moguće je pronaći u nekim od istaknutih stranih medija poput britanskog javnog servisa BBC-a, američke televizijske kuće CNN, ruske državne televizije RT ili turskih državnih medija kao što su TRT ili agencija Anadolija.

Izbijanje novih sukoba u Nagorno-Karabakhu vijest je koja je objavljena i u bh. medijima prije više od dvije sedmice kada su svjetski mediji prenijeli da su u sukobima zabilježene i civilne žrtve. U izvještavanju bh. medija postoji fragmentiranost u prenošenju vijesti i distinkcija između onih medija koji sukobe posmatraju iz ugla jedne ili druge strane, što je često praćeno izostavljanjem ključne historijske pozadine ili izraženom političkom pristrasnošću.

U analizi izvještavanja nekoliko bh. medija, provedenoj na sadržaju objavljenom tokom tri dana na kraju septembra kada su se pojavile neke od prvih vijesti o novonastalom sukobu, uočeno je kako postoje znatne razlike u predstavljanju ključnih dešavanja i kako različite slike o cjelokupnoj temi mogu da budu stečene u izvještajima medija u Federaciji i Republici Srpskoj. Kao primjer tih razlika, izvojeni su izvještaji portala Faktor.ba koji je u predstavljanju sukoba na određen način naklonjen Azerbejdžanu, dok je portal Mondo.ba davao više pažnje armenskoj strani. Slične razlike postoje i u pristupu izvještavanju o ovoj temi u online izdanjima dva entitetska javna servisa, FTV i RTRS.

Šta se ustvari dešava i zašto oružani sukob?

Kavkaz je geografska oblast između Crnog mora i Kaspijskog jezera koja je sve do 1991. godine bila dio Sovjetskog Saveza, a države koje se tamo nalaze, Armenija, Gruzija i Azerbejdžan svoju nezavisnost su, između ostalih, dobile njegovim raspadom.

Azerbejdžan i Armeniju karakterišu raznolike etničke i religijske skupine, među kojima su etnički Armenci i etnički Azerbejdžani koji u dvije države čine većine. Dvadesetih godina 20. stoljeća sovjetska vlada je osnovala Autonomnu oblast Nagorno-Karabakh - u kojoj su 95 posto stanovništva etnički Armenci - unutar Azerbejdžana. Kako je Sovjetski Savez počeo propadati, 1988. godine u Nagorno-Karabakhu donesena je rezolucija o pridruživanju Armeniji, a 1991. autonomna regija je službeno proglasila nezavisnost, koja nije međunarodno priznata. Zbog regije izbio je rat između Armenije i Azerbejdžana, ostavivši oko trideset hiljada žrtava i stotine hiljada izbjeglica. Rusija je 1994. posredovala u prekidu vatre, Nagorno-Karabakh je ostao dio Azerbejdžana, ali od tada većinom njime upravlja separatistička, samoproglašena republika, kojom upravljaju etnički Armenci, a podržava ga armenska vlada.

Sukobi su nastavljeni tokom protekle tri decenije, a mirovni pregovori uz posredovanje Minske skupine Organizacije za evropsku sigurnost i saradnju (OSCE) nisu donijeli održiva rješenja. Zbog povećane militarizacije i čestih kršenja prekida vatre, sukob je eskalirao krajem septembra ove godine, otkad je više od tristo vojnika i civila ubijeno. Dok međunarodna zajednica poziva Azerbejdžan i Armeniju na primirje te povratak pregovorima, obje strane optužuju jedna drugu za agresiju i tvrde da primirja neće biti bez obostranih koncesija.

Glavni agresor Armenija – ili ipak ne?

Oružani sukob u Nagorno-Karabakhu u medijima je uglavnom predstavljen jednostrano bez dublje analize historijskog i geopolitičkog konteksta i kompleksnih odnosa u regiji u kojima se isprepliću pitanja suvereniteta, teritorijalnog integriteta i samoopredjeljenja. Naprimjer, predstavljanjem Armenije kao agresora stvara se jednolična slika koja je adverzativna onoj koja se mogla steći ako se pročita drugi medij gdje je Azerbejdžan u ulozi agresora, te napadača glavnog grada Nagorno-Karabakha.

U izvještavanju bh. medija, ovisno o izvorima koje koriste odnosno koje agencijske vijesti prenose, moguće je pronaći različite tvrdnje o pozadini sukoba i zaraćenim stranama.

U periodu od 27. do 29. septembra, tri dana u kojima je izvještavano o početku sukoba u Nagorno-Karabakhu, analizirane su objave u vijestima FTV-a, RTRS-a, portala Mondo.ba i Faktor.ba, izabrane zbog uočenih različitih izvora koje koriste. Primijećeni su pristrasnost i nedostatak različitosti izvora informacija, naprimjer, dok se Faktor.ba služio vijestima prenesenim sa turske novinske agencije Anadolija, Mondo.ba je nerijetko za izvor koristio SRNA-u ili rusku novinsku agenciju Sputnjik.

Tako je naprimjer na portalu Mondo prenesena vijest da su se sukobu priključili ‘džihadisti’ – plaćeni od strane Turske, a za glavni izvor uzeti su Twitter profili čija je kredibilnost upitna. U istim navodima, rečeno je da je Azerbejdžan ‘rano ujutru 27. septembra’ započeo granatiranje Krabakha. 

Istovremeno, u različitim medijima moguće je pronaći izvještaje u kojima je istaknut broj žrtava samo na jednoj strani, iako su obje strane doživjele ljudske i materijalne gubitke. “Armenska vojska napada i azerbejdžanske civile”, izvijestio je Faktor.ba, a ono što se ne spominje je vijest koju je moguće pronaći na Mondo.ba o bombardovanju i napadima Azerbejdžana na civile i krucijalne infrastrukturalne objekte. 

Faktor je još izvještavao manje prenoseći obavijesti i saopštenja državnih službenika Armenije, a više prenošenjem isključivo saopštenja iz Azerbejdžana, dok se portal Mondo.ba, primjerice, služio Twitter nalozima kao glavnim izvorima u kojima se potencira učešće Turske na strani Azerbejdžana i navodno slanje plaćenih sirijskih vojnika na linije fronta.

Na portalu Faktor.ba je još objavljeno da je Armenija agresor u posljednjem konfliktu, i da Azerbejdžan, kao napadnuta strana, ima dužnost da brani svoj teritorijalni integritet. U svrhu toga, ide i vijest objavljena s početka sukoba u kojoj je, bez ikakvih navoda, rečeno da je Armenija izazvala nemire, popraćeno stradanjem azerbejdžanskih vojnika.

RTRS je od 27. septembra, između ostalog, u izvještavanju naglasak stavljala na postupke i izjave državnih službenika iz Armenije u odnosu na Azerbejdžan, iako obično propraćeno dužom viješću koja uključuje obje strane. Bilo je i izvještaja o alijansi između Rusije i Armenije, i s druge strane Turske i Azerbejdžana. Uočljivo je i predstavljanje Rusije kao medijatora u konfliktu, a Turske kao agresivnijeg aktera u vanjskoj politici. Kao izvori, više su zastupljene ruske agencije, uz prisustvo i Reutersa kao izvora.

FTV je od 27. septembra prenijela saopštenje azerbejdžanskog ministarstva odbrane o artiljerijskim napadima Armenije kao inicijatora konflikta, iako činjenice o ponovnom pokretanju sukoba nisu utvrđene. Dok dvije sukobljene strane jedna drugu optužuju za početak napada, predstavljanje Armenije kao agresora ne daje cjelokupnu sliku dešavanja. Među prvim izvještajima o ovoj temi, prenesena je i izjava predsjednika SDA, Bakira Izetbegovića, koji naglašava kako azerbejdžanska strana “ima pravo da se brani”.

Na kraju, nameće se pitanje zbog čega bh. mediji izvještavaju na ovaj način. Da li prate vlastitu etno-nacionalnu agendu i podržavaju jednu političku i religijsku stranu, Armeniju ili Azerbejdžan/Rusiju ili Tursku/ ili to čine iz neznanja - prenoseći interpretacije izvora koji su im najlakše dostupni?

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.