Američka ambasada, Delegacija EU u BiH i Transparency International u BiH reagovali na usvajanje Nacrta u NSRS.

foto: NSRS

Nakon što je na jučerašnjoj Petoj redovnoj sjednici Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) usvojen Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, kojeg nazivaju Nacrtom zakona o “agentima stranog uticaja”, uslijedile su reakcije i osude njegovog izglasavanja.

Usvajanje Nacrta predstavlja još jedan potez Vlade Republike Srpske (RS) da ograniči osnovne i građanske slobode stanovnika RS, navodi se u reakciji iz Američke ambasade.

Ambasada u objavi na platformi X kaže da će ovaj zakon staviti nevladine organizacije pod povećan pritisak, učiniti ih podložnim krivičnom gonjenju za legitimne aktivnosti i smanjiti njihovu sposobnost da pružaju važne društvene usluge javnosti.

“Ovaj zakon gura RS prema većem autoritarizmu i žrtvuje interese stanovnika RS u demokratskoj i prosperitetnoj budućnosti uskim, sebičnim interesima rukovodstva RS koji namjerava da se obogati na račun ljudi za koje tvrde da ih predstavljaju”, naglašeno je.

“EU je ozbiljno zabrinuta zbog nedavnih zakonodavnih inicijativa i najava u entitetu RS koje su u suprotnosti sa evropskim putem BiH, uključujući i Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija – koji nevladine organizacije označava kao ‘strane agente’, a sada je usvojen u prvom čitanju u NSRS”, navodi se u reakciji na usvajanje Nacrta Delegacije Evropske unije (EU) u Bosni i Hercegovini (BiH). 

U saopštenju, Delegacija EU naglašava da bi konačno usvajanje Zakona bilo u direktnoj suprotnosti sa više puta ponovljenim opredjeljenjem rukovodstva RS za napredak BiH ka evropskim integracijama, a posebno u pogledu ključnog prioriteta 11, koji govori o civilnom društvu i ključnog prioriteta 12 o slobodi izražavanja i medija.

Delegacija EU u BiH poziva poslanike u NSRS da još jednom razmotre i ne idu dalje s ovim prijedlogom zakona.

Ističe se i da su poštivanje ljudskih prava, sloboda izražavanja, sloboda medija i pluralizam, kao i okruženje koje omogućava organizacijama civilnog društva da slobodno djeluju ključni stubovi demokratskog društva. 

Delegacija EU u BiH je u svome saopštenju osudila i nedavno stupanje na snagu izmjena i dopuna Krivičnog zakona RS, kojima su ponovo uvedene krivične sankcije za klevetu, čime su, naglašeno je, nametnuta nepotrebna i nesrazmjerna ograničenja nezavisnim medijima i civilnom društvu, te predstavlja razočaravajući i nesporno veliki korak unazad kada je riječ o zaštiti temeljnih prava.

“To je u suprotnosti sa očekivanjima koja su pratila dodjelu kandidatskog statusa za članstvo u EU i u suprotnosti sa interesima svih građana BiH, pa tako i onih koji žive u entitetu RS. Navedeni koraci su takođe protivni osnovnim načelima EU”, navodi Delegacija EU u BiH, te očekuje, kako se dodaje, od svih nadležnih konstruktivan rad na ključnim prioritetima iz Mišljenja Evropske komisije. To je, navodi se u saopštenju, neophodno kako bi Komisija mogla preporučiti otvaranje pristupnih pregovora s BiH.

Transparency International u BiH (TI BiH) kaže da se uprkos argumentovanim kritikama koje su se mogle čuti u NSRS nije odustalo od usvajanja Nacrta čije povlačenje su tražile brojne domaće i međunarodne organizacije. 

TI BiH podsjeća da je još ranije kroz komentare dostavljene na ovaj zakon ukazao da se njime krše Ustavom zagarantovana prava na slobodu udruživanja, da on nije u skladu sa Ustavom BiH i Evropskom konvencijom o osnovnim ljudskim pravima i slobodama, i da on može služiti kao osnov za zabranu rada nezavisnih organizacija i slobodnih medija.

“Sve druge tvrdnje koje su se mogle čuti na sjednici NSRS da je cilj ovog zakona da udruženja građana ‘plaćaju porez, podnose finansijske izvještaje’ i slično su potpuno neargumentovane jer takve obaveze i sada postoje i regulisane su drugim zakonima”, naveo je TI BiH.  

Takođe, prema njihovom mišljenju, potpuno je apsurdno govoriti o “javnosti rada neprofitnih organizacija” i potrebi da se njima zabrani ”političko djelovanje” jer, kako su istakli u saopštenju, Vlada RS nastavlja da krije podatke o nevladinim organizacijama koje se finansiraju javnim novcem i koje su otvoreno provodile političke aktivnosti praveći skupove podrške vlasti.

“Ovaj apsurd je tim veći što su na istoj sjednici usvojene izmjene  Zakona o sprečavanju sukoba interesa kojima je i zvanično ozakonjeno pravo javnih funkcionera da imaju svoje sopstvene nevladine organizacije koja se finansiraju iz budžeta i kojima od sada mogu nesmetano dodjeljivati milionske iznose ‘ako za rad u NVO ne primaju platu’”, navodi se između ostalog u saopštenju TI BiH.

Ovaj Nacrt zakona, kako je dodao TI BiH, uz nedavne izmjene Krivičnog zakonika kojim je kriminalizovana kleveta, nastavak je najavljenih pokušaja vlasti da na sve načine uguši, pa čak i metodama svojstvenim totalitarnim režimima, svaku javnu kritiku. 

U predloženom zakonu se neprofitne organizacije definišu isključivo kao one koje u “cijelosti ili djelimično finansiraju druge države, njihovi organi ili njihovi ovlašteni zastupnici, međunarodne i strane organizacije, strani državljani ili registrovane nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva...”. U saopštenju Vlade RS ranije je navedeno da “nepostojanjem zakona kojim se propisuje oblast javnosti rada neprofitnih organizacija, njihovo političko djelovanje, objavljivanje finansijskih izvještaja, vođenje poslovnih knjiga kao i nadzor nad zakonitošću rada i ostale odredbe o radu neprofitnih organizacija, stvaraju se pretpostavke za urušavanje pravnog sistema i ustavnog uređenja RS i čine štetne posljedice na rad organa i organizacija RS”.

Nacrtom se zabranjuje političko djelovanje ovih organizacija, koje bi morale Ministarstvu pravde RS dostavljati polugodišnji i godišnji finansijski izvještaj. Prema ovom Nacrtu, materijali organizacija koji se objavljuju putem medija i informacionih i telekomunikacijskih mreža, morat će imati oznaku “neprofitna organizacija”, što se također odnosi na medije koji se finansiraju stranim sredstvima.

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.