Neki su putnici iz žičare na prolaznike pucali iz vazdušnih pušaka, a djeca ih gađala kamenjem.

Autor karikature: Milenko Kapetanović

Nedjelja je – treći maj 1959. godine, među stanovnicima ulica Nurije Pozderica, Ivana Markovića Irca, Dimitrija Tucovića, Voje Dokića, Džavida Haverića i još nekoliko ulica na području opštine Stari grad bilo je življe nego obično. Planirano je otvaranje žičare koju će, kasnije, građani Sarajeva i drugi, zvati ili sarajevska ili trebevićka žičara. Podaci iz Oslobođenja koje se pojavilo dan poslije na kisocima svjedoče nam o tehničkim detaljima. Od polazne tačke u Sarajevu do dolazne tačke na Trebeviću putnici su putovali 12 minuta. Žičara je imala kapacitet od 50 kabina sa kojima je u toku 60 minuta bilo moguće prevesti oko 800 putnika u oba pravca. U tekstu se nalazi važan podatak da je u žičaru ukupno uloženo 221.000 tadašnjih dinara.

Ilustracija iz Oslobođenja, 1959. godine / Historijski arhiv Sarajevo / Autor: Milenko Kapetanović

Prva korpa na put ka Trebeviću krenula u 12.20 a njoj su sjedili Grujo Novaković, Nisim Albahari kao predstavnici Izvršnog komiteta Centralnog komiteta Bosne i Hercegovine i gradonačelnik Ljubo Kojo. Arhivski članici, prije svega iz Oslobođenja, ukazuju da su nadležni imali mnogo problema. U izdanju od 7. aprila izvještač Oslobođenja navodi da su članovi Komisije za prijem radova na žičari bili skeptični da će planirano otvaranje biti početkom maja. Problema je bilo mnogo, posebno na gornjoj stanici na Trebeviću. Komisija je ustanovila da stanica nije niti blizu spremna za testne vožnje. Na stanici nije bilo krova jer ga je tokom zime odnio vjetar, nije bilo pristupnog puta do stanice i svi molerski radovi unutar stanice nisu bili završeni.

  Tekst iz Oslobođenja, 1959. godine / Historijski arhiv Sarajevo

No ako partija planira otvaranje za neki datum onda tako mora da bude.

Žičara je svečano otvorena prema planu a dvadesetak dana radila je u smanjenom kapacitetu. Dvadesetprvog maja je zvanično puštena u rad, a planovi da se nakon otvaranja žičare do Vidikovca, ista produži do vrha Trebevića, nisu nikada nisu ispunjeni. Na dan svečanog otvaranja građani su pokazali veliki interes da žičarom dođu do „pluća grada“ kako je Trebević definisan u novinama i taj dan je prevezeno tri hiljade građana a dvije hiljade se nije uspijelo ukrcati u korpe.

Prelistavanje novinskih arhiva nam ponekad može ukazati da se neke stvari ne mijenjaju. U ovom slučaju govorimo o odnosu građana prema društvenoj svojini. Direktor GRAS-a Ibro Slavić u intervju za Oslobođenje četiri dana nakon svečanog otvaranja žičare govorio je o vandalskom ponašanju građana koji su prisustvovali promotivnom otvaranju žičare. U intervju se Slavić žali da su samo nakon jednog dana rada žičare posjetioci uništili nove pokretne branike te da su novoposađeni borići i svo ukrasno bilje u potpunosti izgraženi. Na gornjoj stanici, onoj na Trebeviću, polupano je osam velikih stakala a na onoj u Sarajevu pet. Vrlo brzo odgovorni su bili prinuđeni da promijene „kućni red rada žičare“. Novim kućnim redom uvedene su dvije novine. Prva je bila da se djeca jedino i isključivo mogu voziti u pratnji jednog odraslog. Razlog tome je bio što je ustanovljeno da djeca, tokom vožnje, kamenjem gađaju prolaznike. Druga novina bila je zabrana unošenja vazdušnih pušaka u kabine jer su putnici iz njih pucali na prolaznike. Dežurni karikaturista Oslobođenja, na svoj način, prepoznao je manjkavosti društva vezano za žičaru.

Vremenom su se posjetioci navikli na novotariju zvanu žičara pa je najveći vanadalski čin predstavljao ljuljanje korpe na visokim tačkama. Svjedočimo da je, uglavnom, to bilo djelo sarajevskih srednjoškolca koji su željeli „impresionirati“ svoje razredne drugarice prilikom organizovang izleta na Trebević. Vremenom je žičara postala jedan od zaštitinih simbola grada a Trebević je zahvaljujući njoj postao nezaobilazna izletnička tačka.

U kabini je moglo da se smjesti četiri putnika – i sjedili su jedni naspram drugih. Na podu kabine bio je predviđen izlaz u slučaju nužde. Svi koji su imali priliku da se voze žičarom sjetit će se da za vrijeme te 12-minutne vožnje, oni koji su sjedili leđima okrenutim prema Trebeviću uživali su u pogledu na Belediju odnosno gradsku Vijećnicu a kako su minute prolazile grad se polako gubio ispred njih a objekti su postajali sve manji i manji. Prvih stotinjak ili dvije stotine metara korpe bi prešle preko krovova kuća sarajevskih mahala a malo zatim bi kabina lijeno prošla pored munare džamije, kod lokalnog stanovništva poznatije pod imenom Takiša - koja je dobila ime po vrsti kruške, a kada bi korpa prešla preko današnjeg tranzita ispod nje bi ostala sarajevska mahala Hrid. Nakon Hrida broj kuća u očima putnika bi se smanjivao a žičara bi svoj put nastavljala preko Čolinog potoka do Čoline kape i onda ulazila u šumoviti dio Trebevića i sve polako do posljednje stanice na Vidikovcu.  

Tako je bilo sve do 1992. godine kada je zbog rata prekinut rad žičare. Neke korpe završile su na zemlji. Jednu od tih korpi možemo da vidimo u filmu autora Pawela Pawlikovskog pod nazivom „Serbian epic“.  (od 39. minute). Riječ je o snimku na kojem vidimo Radovana Karadžića kada sjedeći u jednoj od tih „prizemljenih korpi“ u konfuznom razgovoru sa nepoznatim sagovornikom pokušava da dobije vezu sa svojom suprugom, dok se njegov gost – ruski pjesnik Eduard Limonov – zabavlja pucajući iz puškomitreljeza po Sarajevu.

Kako je ovaj prostor vremenski ograničen tragičnim ratovima, tako svaka generacija svoje vrijeme mjeri od nekog njihovog rata pa na ovamo. Ondašnji stanovnici Sarajeva su na svoju žičaru čekali 14 godina nakon rata, a ovdašnji nešto malo duže – 23 godine. Nadati se da će ova poslijeratna žičara trajati duže nego prethodnica.