Centar za razvoj medija i analize je tokom istraživanja poslao stotine zahtjeva za pristup informacijama, i uvjerio se u (ne)efikasnost dobijanja odgovora.

foto: ilustracija/pixabay

Samo oko 55 posto odgovora je stiglo na skoro 800 zahtjeva za pristup informacijama koje je Centar za razvoj medija i analize, CRMA, uputio institucijama na svim nivoima vlasti u Bosni i Hercegovini, tokom istraživanja o iznosima koje vlasti na različitim nivoima izdvajaju za medije.

Zahtjevi su poslani na adrese ukupno 157 institucija, svakoj po pet, od kojih su dobili ukupno 432 odgovora na poslanih 785 zahtjeva. To uključuje različite državne, entitetske, kantonalne, gradske i opštinske institucije.

Zbrinutost za finansiranje medija iz javnog sektora

Centar za razvoj medija i analize iz Sarajeva je kroz projekat Mapiranje finansiranja medija iz javnih sredstava i oglašivačkih praksi vlasti na svim nivoima u Bosni i Hercegovini u 2013. i 2014. godini pokušao doći do preciznih podataka o utrošku javnih sredstava za medije.

Cilj je bio rasvijetliti koliko novca vlasti u BiH izdvajaju za javne i privatne medije kroz grantove i subvencije javnim medijima, grantove nevladinim i neprofitnim organizacijama u okviru kojih djeluju neki mediji, plaćene sadržaje u medijima kao što su promocija kampanja, objavljivanje hronika aktuelnosti, prenos sjednica, podizanje svijesti o određenom problemu, promocija turističkih ili industrijskih potencijala i slično, pretplate na dnevne i sedmične novine i stručnu literaturu i objavljivanje oglasa, javih poziva i tendera.

Istraživanje dolazi nakon Izvještaja o napretku u BiH za 2014. godinu koji je objavila Evropska komisija, a zasniva se na knjizi Media Observatoryja, Media Integrity Matters.

U izvještaju stoji da “vladino finansiranje medija predstavlja razlog za brigu“. Javni emiteri koji nisu dio javnog sistema se finansiraju iz opštinskih i kantonalnih budžeta i ostaju pod jakim političkim uticajem, a na entitetskom nivou, Vlada Republike Srpske finansira i javne i privatne medije, tvrdio je izvještaj. Manjak transparentnosti i jasnih kriterija u distribuciji subvencija su ozbiljan problem a oglašivačke prakse javnih kompanija pod kontrolom političkih partija također narušavaju medijski integritet. Novac za oglašavanje, u nekim slučajevima, prati stranačke naklonosti i utiče na uređivačke politike, kaže Izvještaj o napretku BiH iz 2014. godine.

(Ne)efikasnost ZOSPI-ja

U istraživanju su analizirani izvještaji o izvršenju budžeta za 2013. i 2014. godinu, dostupni u Bazi javnih finansija Centra za zastupanje građanskih interesa iz Sarajeva. Budući da podaci nisu bili kompletni, CRMA je institucijama uputila dodatne zahjeve sa pitanjima o načinu plaćanja medija bilo u smislu usluga ili subvencija i drugih izdvajanja.

Dobili su odgovore od državnih institucija BiH, Vlade i ministarstava Republike Srpske, Ministarstva finansija Federacije BIH, Distrikta Brčko, tri kantona i ukupno 82 opštine – 47 iz FBIH i 35 iz RS.

Zahtjeve za slobodan pristup informacijama poslali su entitetskim vladama i na adrese 63 opštine i grada u Republici Srpskoj i 80 opština i gradova u Federaciji BiH. Od ukupnog broja zahtjeva poslanih u FBiH, dobili su odgovore na 47, odnosno oko 59 posto, dok su iz Republike Srpske dobili 35 odgovora, odnosno oko 55 posto od ukupnog broja poslanih zahtjeva. Ukupno 57 posto odgovora.

Vlada Republike Srpske odgovorila je na zahtjeve koji su joj upućeni, za razliku od Vlade Federacije BiH koja je obavijestila da su zahtjevi proslijeđeni Ministarstvu finansija FBiH na postupanje, što je rezultovalo odgovorima, dva mjeseca poslije, koji se odnose samo na to ministarstvo, a ne na sva ministarstva, na što se upit odnosio.
Problemi u provedbi ZOSPI-ja

Problem u postupanju po Zakonu o slobodi pristupa informacijama na koji je naišla CRMA bio je neusaglašenost internih pravilnika sa državnim i entitetskim zakonima o slobodnom pristupu informacijama, u dijelu koji se odnosi na sadržaj zahtjeva.

Iskustva iz istraživanja CRMA-e su da iako navedeni zakoni propisuju da zahtjev treba sadržavati ime i prezime podnosioca i adresu, veliki broj opština nije htio odgovoriti na zahtjeve bez pečata organizacije, jer je u zahtjevima bila navedena adresa CRMA-e. Također su zahtijevali broj lične karte i matični broj podnosioca zahtjeva. Najradikalniji primjer, koji navodi organizacija koja je provela istraživanje, došao je iz Općine Novo Sarajevo, koja je prvo poslala dopis sa predmetom: Validna dokumenta, traže se, zahtijevajući pečat Udruženja, a zatim poslala rješenje da se upućeni zahtjev “smatra kao da nije podnesen”.

Zadovoljavajuće odgovore na zahtjeve CRMA nije dobila ni od sarajevskih opština Centar, Novi Grad i Stari Grad, koji su uputili na svoje izvještaje o izvršenjima budžeta “transparentno objavljene na web stranicama”. Općina Stari Grad je u svom dopisu obrazložila da “izvještaji ne tretiraju pojedinačne isplate na način koji je vama potreban”.

Iako su u zahtjevima naglasili da odgovore žele dobiti u elektronskoj formi, na e-mail adresu, u većini slučajeva su odgovore dobijali u štampanoj formi, što je dodatno otežalo i usporilo proces prikupljanja i obrade podataka, a u nekim slučajevima čak i kao fotografiju odštampanih dokumenata.